Ἅγ. Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, Ἡ ἐλευθερία τοῦ νοῦ
Περὶ ἀγάπης Α 31, Α 47, Α 27, Εἰς τὰ Διονυσίου, Patrologia Graeca 4, 314, Κεφάλαια Θεολογικὰ καὶ οἰκονομικά, κεφ. 2.3, Patrologia Graeca 90.1221
Ὅπως ἡ ἀνάμνηση τῆς φωτιᾶς δὲν ζεσταίνει τὸ σῶμα μας, ἔτσι πίστη χωρὶς ἀγάπη δὲν ἐνεργεῖ στὴν ψυχὴ τὸν φωτισμὸ τῆς θείας γνώσης. * Ὅποιος δὲν συνέβη νὰ ἀποκτήσει τὴ θεία γνώση, ἡ ὁποία ἐνεργεῖται μέσα ἀπὸ τὴν ἀγάπη, ἐκτιμάει πολὺ τὸν ἑαυτό του γιὰ ὅσα κάνει σύμφωνα μὲ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ὅποιος ἀξιώθηκε νὰ πάρει τὴ θεία γνώση, ὁλόψυχα λέει ὅ,τι εἶπε ὁ Ἀβραάμ ὅταν ἀξιώθηκε νὰ δεῖ τὸν Θεό: ἐγὼ εἶμαι γῆ καὶ στάχτη. * Ὅποιος γνήσια χωρίστηκε ἀπὸ τὰ πράγματα τοῦ κόσμου καὶ ὑπηρετεῖ ἀνυπόκριτα τὸν διπλανό του μέσα ἀπὸ τὴν ἀγάπη, γρήγορα ἐλευθερώνεται ἀπὸ κάθε ἀρρώστια τῆς ψυχῆς καὶ γίνεται μέτοχος τῆς θείας ἀγάπης καὶ γνώσης.
Θέλοντας νὰ συλλογίζεται ὁ νοῦς κατέρχεται ἀπὸ τὸν ἑαυτό του κατερχόμενος στὶς ἔννοιες, γιατὶ οἱ ἔννοιες εἶναι κατώτερες ἀπὸ ἐκεῖνον ποὺ συλλογίζεται, ἐπειδὴ εἶναι καταληπτὲς κι ἐπειδὴ φυσικὰ σκορπίζουν καὶ διαιροῦν τὴν ἑνότητα τοῦ νοῦ. Ὁ νοῦς εἶναι ἁπλὸς καὶ χωρὶς μέρη, ἐνῶ οἱ ἔννοιες παμπληθεῖς καὶ διαιρετὲς καὶ περίπου σὰν εἴδη τοῦ νοῦ… Ἕνωση τοῦ νοῦ λέει (ὁ ἅγιος Διονύσιος), μέσα ἀπὸ τὴν ὁποία ὁ νοῦς ἀνατείνεται σὲ ὅσα τὸν ὑπερβαίνουν, δηλαδὴ ὁρμάει στὴν ὅραση τοῦ Θεοῦ, ἐξερχόμενος ἀπὸ ὅλα τὰ αἰσθητὰ καὶ τὰ νοητά, ἀκόμη καὶ ἀπὸ τὴν οἰκεία κίνησή του (τὴν προαίρεση), καὶ δέχεται τὴν ἀκτίνα τῆς θείας γνώσης.
Ὅποιος καλλιεργεῖ μόνο τὸ σχῆμα τῆς γνώσης, δηλαδὴ ψιλὲς ἔννοιες, ἢ τὸ σχῆμα τῆς ἀρετῆς, δηλαδὴ ψιλοὺς τρόπους, εἶναι Ἰουδαῖος κι αὐτός, ὑπερηφανεύεται γιὰ τύπους τῆς ἀλήθειας.
Πρβλ.:
Μυστικοί της Ορθόδοξης Εκκλησίας *
Σωφρόνιος Σαχάρωφ, Το Άκτιστο Φως *
Ορθοδοξία, Καθολικισμός,
Ευρώπη - Ερωτήσεις και Απαντήσεις
*
