Δημήτρης Γιαννόπουλος - Ανδρέας Ήλιος
Σύντομη εισαγωγή στην εργογραφία του Νίκου Σκαλκώτα
Σελ 12Η εξαιρετικά βραδυκίνητη εισαγωγή του έργου (επτά λεπτά) ξεκινά με μιαν εκπληκτική μελωδία: ένα κόρνο σόλο παίζει μία πλήρη δωδεκάφθογη σειρά σκαρφαλώνοντας ως την ψηλότερη νότα του κλαρινέτου για να ακολουθήσει συνεχής πτώση ως την χαμηλότερη νότα του κόντρα φαγκότο, την χαμηλότερη, δηλαδή, νότα της ορχήστρας. Περνώντας αποφασιστικά στο πρώτο θέμα του Allegro ο ρυθμός γίνεται ασυγκράτητος. Ένας απίθανος πλούτος ρυθμικών σχημάτων εξερευνάται συνεχώς στηρίζοντας αέρινα παρεστιγμένα. Στην τριπλή φούγκα και την coda που καταλήγει σε prestissimo, οι ορχηστρικές εναλλαγές δημιουργούν το αίσθημα πραγματικού κατακλυσμού. Με την δελεαστική ευκαιρία των τεσσάρων επάλληλων δωδεκάφθογγων σειρών και της τεράστιας ορχήστρας, ο συνθέτης ερευνά την πιο ακραία αρμονία με μοναδική επιτυχία, πέρα ακόμα και από ότι σε άλλα μεγάλα έργα του[93].
Ο Παπαϊωάννου αναφέρει πως η «Επιστροφή…» είναι μία από τις τρεις τουλάχιστον περιπτώσεις, που γνωρίζουμε, ενασχόλησης του συνθέτη με την όπερα: στο Βερολίνο έψαχνε για πολύν καιρό να βρει ένα κατάλληλο λιμπρέτο χωρίς η προσπάθειά του να καρποφορήσει, ενώ μία τρίτη περίπτωση αποτελεί το εξαίσιο «Παραμυθόδραμα: Με του Μαγιού τα Μάγια» (1944,ΑΚ1)[94] πάνω σε ένα λαϊκό θρύλο των Χωστίων (σήμερα Προδρόμου) του Ελικώνα[95].
Πρβλ. Νίκος Σκαλκώτας, Μαριορί μου (από τους Ελληνικούς Χορούς, για ορχήστρα δωματίου) * 100 χρόνια από τη γέννηση του Νίκου Σκαλκώτα * Iστοσελίδες για τον Νίκο Σκαλκώτα (Google)