Ντυμόν : Προτεσταντισμός και Ατομικισμός - Καλβίνος

Η προσωπική αυτή προδιάθεση φωτίζει τα τρία στενής σύνδεσης στοιχεία, που είναι θεμελιακά στο δόγμα του Καλβίνου: την αντίληψη του Θεού ως βούλησης, τον προ-ορισμό (predestination) και τη χριστιανική πολιτεία (cité) ως το αντικείμενο πάνω στο οποίο στρέφεται η βούληση του ατόμου.

Για τον Καλβίνο, ο Θεός είναι ουσιαστικά βούληση και μεγαλείο. Αυτό εμπεριέχει μια απόσταση: ο Θεός απομακρύνεται τώρα πιο πολύ από πριν. Ο Λούθηρος είχε διώξει το Θεό απ' τον κόσμο, απορρίπτοντας τη θεσμοποιημένη μεσίτευση της καθολικής Εκκλησίας [1] όπου ο Θεός ήταν παρών μέσω εξουσιοδότησης σε ανθρώπους που είχαν ορισθεί ως ενδιάμεσοι (αξιωματούχοι της Εκκλησίας, ιερείς περιβεβλημένοι με εξουσία ιερουργίας, μοναχοί αφιερωμένοι σε ανώτερο τύπο ζωής). Όμως, για τον Λούθηρο, ο Θεός ήταν ακόμη προσιτός στην ατομική συνείδηση μέσω της πίστης, της αγάπης και, ως ένα βαθμό, του λογικού. Στον Καλβίνο, η αγάπη περνά σε δεύτερο πλάνο και το λογικό εφαρμόζεται μόνο στον κόσμο τούτο. Ταυτόχρονα, ο Θεός του Καλβίνου είναι το αρχέτυπο της βούλησης, όπου διαβλέπουμε την έμμεση επιβεβαίωση του ίδιου του ανθρώπου ως βούλησης και, ακόμη περισσότερο, την πιο ισχυρή καταξίωση του ατόμου, ως αντίθετου ή και ανώτερου, στην ανάγκη, από το λογικό. Βέβαια ο τονισμός της βούλησης είναι κεντρικός στην ιστορία ολόκληρου του χριστιανικού πολιτισμού, από τον άγιο Αυγουστίνο μέχρι τη σύγχρονη γερμανική φιλοσοφία, χωρίς να μιλήσουμε για την ελευθερία εν γένει και τη σύνδεση με την ονοματοκρατία (Όκαμ).

[1] Το χαρακτηριστικό αυτό φαίνεται να έχει παραμεληθεί στην ιστορία των ιδεών. Αργότερα ο τύπος αυτός υπέρβασης θα φανεί ανυπόφορος στους Γερμανούς φιλόσοφους. Ο Κόλιν Μόρρις αντιτάσσεται εύστοχα στα λεγόμενα του Καρλ Μπαρτ, σύμφωνα με τα οποία δεν υπάρχει σημείο επαφής ανάμεσα στο Θεό και στον άνθρωπο με την εγγύς παρουσία του Θεού στον άγιο Βερνάρδο και τη σιστερσιανή προσπάθεια «να ανακαλυφθεί ο Θεός στον άνθρωπο και διαμέσου του ανθρώπου» (The discovery of the individual, 1050-1200, Λονδίνο, 1972, σ. 163).