Ἂν ἡ πολυπολιτισμικότητα ὀφείλεται στὴ συμβίωση ἑτερογενῶν πληθυσμῶν, ἡ λύση βρίσκεται στὶς ἀπελάσεις ἢ διαιρέσεις καὶ διασπάσεις;

Ὄχι ἀπαραιτήτως. Στὴ Δημοκρατία, ὅπου κάθε πληθυσμιακὸ τμῆμα συμμετέχει στὴ διακυβέρνηση, ἡ ἀπέλαση ἢ διάσπαση εἶναι ἡ μόνη δυνατὴ ἀποφασισμένη ἢ μή ἐξέλιξη, γιατὶ κι ἂν δὲν διατάσσεται, θὰ πραγματοποιηθεῖ ἀπὸ μόνη της, κατ’ ἀρχὴν μὲ τὴ δημιουργία γκέτο, καὶ κατόπιν, στὸν βαθμὸ ποὺ τὰ γκέτο θὰ συμμετέχουν στὶς πολιτειακὲς ἐξουσίες, θὰ πραγματοποιεῖται ὡς κατάργηση τῆς κοινωνίας, δηλαδὴ κάθε πολιτισμὸς ὁποιοσδήποτε θὰ ἀπελαύνεται ἀπὸ τὸν δημόσιο χῶρο τῆς ‘κοινωνίας’, στὸν βαθμὸ ἀκριβῶς τῆς οὐσιώδους διαφορᾶς του, συμβάλλοντας ἔτσι στὴν δημιουργία τῆς κοινωνίας ὡς ἀγωνιώδους ἰσορροπίας διηνεκῶς ἀνταγωνιστικῶν καὶ συμβατικῶς συμβιούντων δυνάμεων. Ἡ ἑνότητα τοῦ ΟΗΕ δὲν εἶναι κοινωνικὴ ἑνότητα, ἄρα οὔτε ἰδανικό, ἀλλὰ ἐνδεχόμενο βοηθητικὸ δευτερεῦον δευτερογενὲς καὶ ἐπουσιῶδες θεσμικὸ ἐξάρτημα, τὸ ὁποῖο ὑπερτιμώμενο καὶ προτασσόμενο προϋποθέτει καὶ φανερώνει διάλυση τῶν κοινωνιῶν ὡς τέτοιων, ὁπότε γίνεται σὰν ἀπελπισμένη προσπάθεια τοῦ ἑτοιμοθάνατου νὰ κρατηθεῖ στὴ ζωή. Στὸν βαθμὸ ποὺ δὲν ὑπάρχουν οὔτε ἀπελάσεις, οὔτε πολιτειακὲς διαιρέσεις, κάθε γκέτο ζεῖ ἐξόριστο μέσα στὴν ἴδια τὴν ‘κοινωνία’ του, σὲ ἀπέλαση χωρὶς μετακίνηση στὸν χῶρο, καὶ ἀσυγκρίτως πιὸ ὀδυνηρή, ἐφόσον τὴ βιολογικὴ ταλαιπωρία ἀντικαθιστᾶ ἡ ἐντολὴ σὲ κάθε πολιτισμό, ὄχι μόνο νὰ ζήσει στὴν ἔρημο, ἀλλὰ καὶ νὰ τὴν ὑποστηρίζει ὡς ἔρημο. Δηλαδὴ δὲν θὰ ἔχει κοινωνικὴ παιδεία, ἀλλὰ καὶ θὰ τροφοδοτεῖ ὁ ἴδιος τὴν ‘παιδεία’ τῆς ἐρήμωσης ἀποθεώνοντας τὸν συμβιβασμό. Κανονικὰ ὁ πολιτισμὸς εἶναι εἰκόνα τοῦ προσώπου τοῦ εἶναι, καὶ ἑπομένως καθίσταται ὁ λόγος γιὰ μιὰ κοινωνία νὰ ἐπιμένει στὸ εἶναι. Στὴν πολυπολιτισμικὴ κατάσταση, εἴτε προϋποθέτοντας ἀπογοήτευση κάθε μετέχοντος πολιτισμοῦ ἀπὸ τὸν ἑαυτό του καὶ ἐσωτερικὴ ἀντισυμβατικότητα, εἴτε προϋποθέτοντας συντήρηση τῆς νοούμενης ὡς ἀγαθῆς πολιτισμικῆς ἰδιαιτερότητας στὸ 'κοινωνικὸ' περιθώριο, τὸ ἴδιο τὸ εἶναι παίρνει γιὰ τὴν 'κοινωνία' ὡς τέτοια τὴν ἀξιολογικὴ θέση προσωπικοῦ λόγου, γίνεται στὴν πράξη ἀνώτερο τοῦ προσωπικοῦ, ἡ πιὸ ἀπόλυτη ἀξία, καὶ ὡς ἀπρόσωπο θέλει νὰ καταπνίγει κάθε ἀξία, ἐκτός ἀπὸ τὴν ἰσχύ. Αὐτὴ ἡ ‘παιδεία’ τῆς ἐρήμωσης, εἶναι ἡ κοινή μας ἀπέλαση ἀπὸ τὴν ἴδια τὴ δυνατότητα νὰ ἔχουμε κοινωνία. Ἐπειδὴ ἡ ἴδια ἡ ἐλάχιστη ἑνότητα ὀφείλεται στὴν ὕπαρξη τῶν πολιτισμῶν στὸν βαθμὸ ποὺ εἶναι πολιτισμοί, ἀκόμα καὶ τὸ ἐλάχιστο αὐτὸ θὰ καταργηθεῖ μὲ τὴν κατάργηση τῶν πολιτισμῶν τοὺς ὁποίους τάχα θὰ ἑνώσει καὶ ὑπερβεῖ ὁ πολυπολιτισμός. Ἡ 'συμφιλιωτικὴ' προσέγγιση ὑπὸ τὸ πρόσχημα 'θεολογικῶν' διαλόγων, κλπ., μπορεῖ νὰ ἐπιτύχει στὸν βαθμὸ ποὺ θὰ καταργεῖ τὶς παραδόσεις σὲ ὅ,τι πιὸ δικό τους ἔχουν, ἀκόμη καὶ ἂν τὸ σέβεται, γιατὶ στὴν πράξη θὰ τὸ ἀποδεικνύει καὶ θὰ τὸ 'προβάλλει' ὡς ἐπουσιῶδες, ὑπαγόμενο στὸ ὕψιστο ἀγαθὸ τῆς ἐπιβιοσυμβίωσης, στὸν ἴδιο βαθμὸ συμβάλλοντας ἔτσι στὴν ὁλοκληρωτικὴ διάβρωση κάθε πολιτισμοῦ καὶ κάθε γλῶσσας. Στὴν προσωπικὴ συνάντηση ἡ θρησκεία ἐνδέχεται νὰ ὑπερβαίνεται ὁλόκληρη τελείως, καὶ ὅσο οἱ πολιτισμοὶ εἶναι σημαντικοὶ τόσο ἡ προσωπικὴ συνάντηση εὐνοεῖται καὶ ἐν συνεχείᾳ γονιμοποιεῖ καὶ τοὺς πολιτισμούς. Στὴν ἀπρόσωπη ἕνωση οἱ πολιτισμοὶ δὲν ὑπερβαίνονται, ἀλλὰ ἀθετοῦνται, καταργοῦνται, ὁπότε καὶ ἡ γονιμοποίησή τους παύει νὰ ἔχει κἂν νόημα, τὴν δὲ προσωπικὴ συνάντηση δυσχεραίνει ἡ ἐπίφαση τῆς οἰκειότητας. Ὅσο μεγαλύτερη ἡ ἀξία μιᾶς θρησκείας, τόσο ἡ ἀλήθεια της ἐκδηλώνεται ὡς ἀνάπτυξη τῆς ἐσωτερικότητας καὶ ἡ ἀποκλειστικότητά της ὡς σεβασμὸς τῆς ἐλευθερίας τοῦ ἄλλου, ὁπότε μεγαλώνει καὶ ἡ δυνατότητα ὑπερβάσεως πρὸς τὸν ἄλλο στὴν προσωπική συνάντηση. Ὅσο μικρότερη ἡ ἀξία μιᾶς θρησκείας, τόσο ἡ ἀλήθεια της ἐκδηλώνεται συμβατικὰ καὶ ἡ ἀποκλειστικότητά της ἐξουσιαστικά, ὥστε ἀκόμα καὶ ἡ 'ὑπέρβαση' πρὸς τὸν ἄλλο νοεῖται τὸ πολὺ ὡς συμβιβασμός. Στὸ σημερινὸ πολυπολιτισμικὸ καὶ 'συμφιλιωτικὸ' περιέχον, στὴν ἀποθέωση τῆς ἀνάγκης καὶ τοῦ συμβιβασμοῦ, ἡ οὐσιώδης κατάργηση τῆς Ὀρθοδοξίας εὐνοεῖται περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλη φορά. 

Ἔχεις ἄλλη ἐρώτηση;

         Πρβλ. Ἡ δύσκολη καὶ πραγματικὴ ἀρχὴ τῆς ἐπαφῆς  * Σμέμαν, Η ζωή του κόσμου (ο χριστιανισμός δεν είναι θρησκεία)  * Η παπική αρρώστια κι εμείς : κείμενα Μεταλληνού, Καψάνη, Παΐσιου, Ζήση, Ρωμανίδη, Βλάχου, Αποστολόπουλου, Σμέμαν, Κόντογλου, Καλόμοιρου, Ράνσιμαν, Παπικά ντοκουμέντα