url : https://www.ellopos.gr/papaioannou.asp
Αλλά ο αμείλικτος νόμος του γίγνεσθαι είναι ο ίδιος: όπως το εγελιανό Πνεύμα έπρεπε να σπάσει την ελληνική «υπέροχη ολότητα» και να υποστεί το νόμο της αλλοτρίωσης, έτσι και οι μαρξιανές παραγωγικές δυνάμεις έπρεπε να καταστρέψουν τη «θαυμαστή συγκρότηση» του πρωτόγονου κομμουνισμού. «Η δύναμη αυτής της πρωτόγονης κοινότητας έπρεπε να καταστραφεί και καταστράφηκε»· μετά από αυτή την αναγκαία «προπατορική πτώση από τα ύψη της απλότητας και της ηθικότητας» της πρωτόγονης κοινωνίας, η πρόοδος γίνεται πραγματική -αλλά για να επιφέρει την εκμετάλλευση και την υποβάθμιση της πλειοψηφίας των ανθρώπων: «κάθε βήμα της παραγωγής προς τα εμπρός είναι ταυτόχρονα ένα βήμα πίσω για την κατάσταση της καταπιεζόμενης τάξης, δηλαδή της μεγάλης πλειοψηφίας. Κάθε καλό για τους μεν είναι αναγκαστικά ένα κακό για τους δε· κάθε νέα απελευθέρωση μιας τάξης είναι μια καινούργια καταπίεση για μια άλλη».
Πιστός στον Χέγκελ, ο μαρξισμός θέλει να διατηρήσει την ιστορία «πέραν του καλού και του κακού». Έτσι ο Ένγκελς επαινεί τον Χέγκελ επειδή παρουσίασε το κακό ως τη «μορφή υπό την οποία παρουσιάζεται η κινητήρια δύναμη της ιστορικής εξέλιξης»: δεν είναι η ιδέα της αιώνιας δικαιοσύνης, «είναι ακριβώς τα άσχημα πάθη των ανθρώπων, ο φθόνος και η θέληση κυριαρχίας που είναι οι μοχλοί της ιστορικής εξέλιξης» κι αυτό συμβαίνει από την αρχή της παγκόσμιας ιστορίας. Δεν είναι η «έμφυτη τάση προς την ευτυχία» ούτε μια σφοδρότερη ανάγκη εξατομίκευσης και ελευθερίας που σπρώχνουν τον άνθρωπο να σπάσει τις σχέσεις της αδιαφοροποίητης πρωτόγονης κοινωνίας: «τα πιο ευτελή συμφέροντα -ρηχή πλεονεξία, ωμή αναζήτηση της απόλαυσης, αποκρουστική φιλαργυρία, εγωιστική κλοπή της κοινής ιδιοκτησίας-, τα πιο επονείδιστα μέσα -κλοπή, βία, απιστία, προδοσία- είναι αυτά που στην πραγματικότητα εγκαινίασαν την καινούργια, πολιτισμένη κοινωνία», κι αν ο πολιτισμός έφτιαξε πράγματα που η αρχαία κοινωνία δεν ήταν καθόλου ικανή να φτιάξει, τα έφτιαξε «θέτοντας σε κίνηση τα πιο ευτελή ένστικτα και πάθη των ανθρώπων, αναπτύσσοντάς τα σε βάρος όλων των άλλων ικανοτήτων του». Όπως και στον Χέγκελ, η ιστορία είναι ιστορία της προοδευτικής πραγματοποίησης της ελευθερίας, αλλά αυτή η ιστορική ελευθερία είναι ουσιαστικά ξένη προς την ελευθερία του ατόμου και δεν σημαίνει ούτε ευτυχία ούτε ηθικότητα ούτε οξυδέρκεια.
