url : https://www.ellopos.gr/papaioannou.asp
Ό,τι υπήρξε η ανακάλυψη του Σαίξπηρ για τη ρομαντική τέχνη και ευαισθησία, το ίδιο υπήρξε η ανακάλυψη του Σπινόζα για τη θεωρησιακή φιλοσοφία. Ο Σαίξπηρ -που ο Ντράιντεν[5] ισχυριζόταν ότι μπορούσε να τον τροποποιήσει και να τον αποκαθάρει και από τον οποίο ο Ντυσί, ο Γάλλος μεταφραστής του, ήθελε να «εξαφανίσει τη φρίκη»- έγινε το όνομα-πρόγραμμα του νέου ουμανισμού και, όπως ο Σαίξπηρ λατρεύτηκε ως ο εκλεκτός της θεάς Φύσης, έτσι και ο Σπινόζα, που ο Μόζες Μέντελσον[6] αντιμετώπιζε σαν «ψόφιο σκύλο», έγινε ο ήρωας της νέας φιλοσοφίας της φύσης. Αλλά ο Σπινόζα του Χέρντερ, του Γκαίτε και του Σέλλινγκ δεν είναι πλέον ο κληρονόμος του Καρτέσιου, ο οραματιστής των αποτελεσματικών αιτιών. Αυτός ο Σπινόζα, που ο Σέλλινγκ θα συγκρίνει με «εκείνες τις αρχαίες εικόνες των θεών που έμοιαζαν τόσο περισσότερο μυστηριώδεις όσο λιγότερο τα χαρακτηριστικά τους ζωντάνευαν από κάποια ατομική ζωή[7] είναι ήδη ένας Sturmer[8] που βλέπει στη φύση περισσότερο τη ζώσα πηγή της παγκόσμιας ενέργειας παρά μια νεκρή συνέχεια αιτίων και αιτιατών. Ο Σπινόζα είχε συλλάβει το πνεύμα και την ύλη ως μια αδιάλυτη ενότητα, όπου η σκέψη και η έκταση δεν είναι παρά παραλλαγές μιας και μόνης άπειρης ουσίας. Ξαναϊδωμένη κάτω από το φως των νέων αντιλήψεων της «ιστορίας της φύσης», της «εξέλιξης», του «οργανισμού», που ο δρόμος τους έχει χαραχτεί ήδη από τον Μπυφφόν και τον Μωπερτυί,[9] η natura naturans[10] τoυ Σπινόζα προσλαμβάνει βιολογική βάση από την οποία προκύπτει μια εντελώς καινούργια εικόνα του σύμπαντος. Με τον Ντιντερό η φύση γίνεται ένα είδος «μεγάλου ζώου», σχεδόν ένα υποκατάστατο του Θεού. Στο έργο του Χέρντερ που έχει τίτλο Θεός (1787), βρίσκουμε ήδη την ιδέα μιας εξέλιξης όπου ό,τι βασιλεύει καταχθόνια και ασυνείδητα στη φύση συνειδητοποιεί προοδευτικά τον εαυτό του στους οργανισμούς που αισθάνονται, επιθυμούν και σκέπτονται. Η φύση, όπου τα πάντα συμβαίνουν σύμφωνα με ένα σκοπό (πράγμα που προϋποθέτει μια συνειδητή πράξη), αλλά όχι εν όψει ενός σκοπού (πράγμα που σημαίνει την έλλειψη συνείδησης), αποκαλύπτει την αρχική ταυτότητα συνειδητού και ασυνείδητου και αποτελεί το χώρο όπου η ειδικά σύγχρονη αντιπαράθεση ανάμεσα στο υποκείμενο και το αντικείμενο χάνει την ουσία και τη σημασία της. Ο λόγος δεν αποτελεί μια ειδικά ανθρώπινη ικανότητα· η βασιλεία του δεν συνεπάγεται την παρέμβαση του υποκειμενισμού· ομοίως ο κόσμος δεν είναι καθαρή αντικειμενικότητα, ξένη προς τη σκέψη, διαχωρισμένη από το υποκείμενο. Έτσι η ψυχή του κόσμου της αρχαίας κοσμολογίας και του πανθεϊσμού της Αναγέννησης παίρνει μια καινούργια σημασία και γίνεται ο παγκόσμιος λόγος στο σύστημα του ρομαντικού ιδεαλισμού.
