Λ. Μάμφορντ, Ἡ μηχανοποίηση τῶν ἐπιστημῶν
Μὰ ὁ Μπέικον προχώρησε παραπέρα· εἶδε πὼς ἡ περιέργεια, γιὰ νὰ εἶναι πλήρως ἀποτελεσματική, πρέπει νὰ στρατολογεῖ, ὄχι μοναχικὰ καὶ περιστασιακὰ μυαλά, παρὰ ἕνα σῶμα καλοοργανωμένων ἐργατῶν, ὅπου ὁ καθένας θὰ ἀσκεῖ μιὰν ἐξειδικευμένη λειτουργία καὶ θὰ δρᾶ σ' ἕναν ὁριοθετημένο χῶρο. Μὲ τὴν τεχνολογικὴ ὀργάνωση τῆς ἐπιστήμης, ὅπως τὴ σκιαγράφησε στὴ Νέα Ἀτλαντίδα, πρότεινε νὰ κατασκευαστεῖ μιὰ μηχανὴ ἱκανὴ νὰ παράγει ὠφέλιμη γνώση, μὲ τὸν ἴδιο τρόπο ποὺ ἕνα καλοοργανωμένο ἐργοστάσιο ἐπρόκειτο, λίγο μετὰ τὴν πρόβλεψη τοῦ Μπέικον, νὰ παράγει ὑφάσματα καὶ παπούτσια…
Ἕνα μέρος ἀπὸ τὴν τεράστια ποσοτικὴ ἀπόδοση τῆς σύγχρονης ἐπιστήμης ὀφείλεται τὸ δίχως ἄλλο στὴν ἱκανότητά της νὰ χρησιμοποιεῖ, ὄχι μόνο λίγα σπουδαῖα διευθυντικὰ μυαλά, μὰ καὶ ἕνα πλῆθος ἐξειδικευμένων ἐργατῶν μὲ τὸ κομμάτι, στενὰ ἐκπαιδευμένων στὰ καθήκοντά τους, ποὺ τοὺς ἔχουν ἐπίτηδες ἀποστερήσει ἀπὸ κάθε εὐκαιρία νὰ ἐξερευνήσουν ἕνα εὐρύτερο πεδίο καὶ ποὺ ὁ ρόλος τους μέσα στὴ συνολικὴ διαδικασία θυμίζει ὅλο καὶ περισσότερο τὸ ρόλο ἑνὸς ἐργάτη ἐργοστασίου σὲ μιὰν ἁλυσίδα συναρμολόγησης. Ἡ συλλογικὴ προσωπικότητα ἔχει ἀπορροφήσει τὰ χαρακτηριστικὰ τοῦ ἀτομικοῦ στοχαστή· καὶ καθὼς ἡ ἐπιστήμη ἐξαρτᾶται γιὰ τ' ἀποτελέσματά της ὅλο καὶ περισσότερο ἀπὸ περίπλοκους καὶ ἐξαιρετικὰ δαπανηροὺς ἐξοπλισμούς… δὲν μπορεῖ νὰ γίνει ἐργασία πάνω σ' αὐτὲς τὶς γραμμὲς χωρὶς στενὴ σύνδεση μὲ μιὰ σωματειακὴ ὀργάνωση...
Πρβλ.: Το βιο-μηχανικό πρόταγμα * Ντυμόν, Προτεσταντισμός και ατομικισμός * Ἀρέντ, Ἡ πλάνη ὡς ἐπιστήμη * Ντυμόν, Ἐργαλειοποίηση τῆς γνώσης * Καστοριάδης, Ἔγκλειστοι τοῦ ἐπιστημονικοῦ σπηλαίου...
