Ὁ Νέος Ἑλληνισμὸς καὶ ἡ Δύση

Ενότητες 1 2 3 4 5

Περιεχόμενα

2

Ἐκκλησία καὶ Πολιτεία στὸ Βυζάντιο Οἰκονομία Φιλανθρωπία Ἡ ἀγάπη γιὰ τὰ γράμματα καὶ ὁ ἡσυχασμός Ἡ αἰτία τῆς πτώσης Ἡ οἰκουμενικότητα

 

ΕΚΚΛΗΣΙΑ καὶ πολιτεία στὸ Βυζάντιο δὲν ἀποτελοῦν κυνικὲς μακιαβελικὲς δυνάμεις, συμμαχῶντας εἴτε πολεμῶντας ἡ μία μὲ τὴν ἄλλη, ἀλλὰ ψηφίδες τῆς μίας Εἰκόνας τοῦ Κοινοῦ, τὸ ὁποῖο κυβερνᾶ. Ὄχι πάντα τὸ ἴδιο λαμπρὲς ψηφίδες, ἐνίοτε σκεπάζονταν μὲ πολλὴ σκόνη (ἔστω μόνο ὁ βασανισμὸς τοῦ ἁγίου Μαξίμου θὰ ἀρκοῦσε γιὰ νὰ ἐμποδίζει ἐξιδανικεύσεις), ὅμως ἡ λαμπρότητα ὑπῆρχε στὴν ἀρχὴ καὶ τὴν φύση τους σὲ ὅλη τὴν διάρκεια τῆς χιλιετίας. Ὅταν ὁ Φώτιος διδάσκει τὸν ἡγεμόνα τῶν Βουλγάρων Μιχαήλ, ὅτι “ὅσο κάποιος προέχει στὴν ἐξουσία, ἄλλο τόσο χρωστάει νὰ πρωτεύει στὴν ἀρετή”,[72] δὲν ἀνακαλύπτει κάτι πρωτότυπο καὶ δικό του, ἁπλῶς προσπαθεῖ νὰ μεταδώσει στοὺς Βούλγαρους τὴν οὐσία τῆς βυζαντινῆς πολιτείας:

“Ἡ προσευχὴ μᾶς ἑνώνει μὲ τὸν Θεὸ καὶ μᾶς κάνει οἰκείους Του, εἶναι μιὰ ἔνθεη συναναστροφὴ καὶ νοερὴ συνουσία μὲ Αὐτὸν ποὺ εἶναι πιὸ ὄμορφος καὶ πιὸ πολύτιμος ἀπ’ ὁτιδήποτε, καὶ ἀπὸ τὸν ὁποῖο πηγάζει κάθε στερεότητα καὶ συνοχή, κάθε πρόνοια καὶ χορηγία τῶν ἀγαθῶν, κάθε τελειότητα καὶ κάθαρση τῶν παθῶν ... Σὺ λοιπὸν ὅσο ζεῖς νὰ προσεύχεσαι μὲ τὶς δικές σου προσευχὲς μόνος σου στὸν Θεό, καὶ νὰ προσεύχεσαι ἐπίσης μαζὶ μὲ τὸν λαό σου φανερά, γιατὶ καὶ μὲ τὰ δύο αὐτὰ λατρεύουμε τὸν Θεό, ὅταν γίνονται μὲ τρόπο ποὺ ἀρέσει στὸν Θεό. Κι ὅσο τὸ πρῶτο πλεονεκτεῖ σὲ καθαρότητα τοῦ νοῦ, τόσο τὸ δεύτερο ὑπηρετεῖ καὶ προσκαλεῖ ὅσους σὲ βλέπουν νὰ προσεύχονται καὶ οἱ ἴδιοι ... Νὰ ἄρχεις χωρὶς νὰ ἐμπιστεύεσαι τὴν ἰσχὺ τῆς τυραννίας, ἀλλὰ τὴν εὔνοια τοῦ λαοῦ σου, γιατὶ ἡ εὔνοια εἶναι στήριγμα τῆς ἀρχῆς μεγαλύτερο καὶ ἀσφαλέστερο ἀπὸ τὸν φόβο. Αὐτὸ τὸ κατορθώνει ἡ ἀπόκτηση τῶν ἀρετῶν καὶ οἱ κόποι καὶ οἱ φροντίδες γιὰ τὸν λαό. Ἔτσι ὁ ἴδιος θὰ ζήσεις πράγματι βασιλικὰ καὶ εὐχάριστα, κι ἔχοντας κρατήσει γιὰ τὸν λαό σου τὴν πολιτεία ἐλεύθερη ἀπὸ τὶς ἐπιβουλὲς καὶ ἀπὸ τὶς ὑπέρμετρες συμφορές, θὰ ἀφήσεις γιὰ πάντα ζωντανὴ στὴν μνήμη τους τὴν τιμή σου ... Μερικοὶ ἔχουν πεῖ πὼς ἀρετὴ τοῦ ἡγεμόνα εἶναι νὰ κάνει μιὰ πόλη ἀπὸ μικρὴ μεγάλη, ἀλλὰ ἐγὼ θὰ ἔλεγα πὼς μᾶλλον εἶναι ἀρετή του τὸ νὰ τὴν κάνει ἀπὸ φαύλη σπουδαία”.[73]

 

[72] Μ. Φώτιος, Πρὸς Μιχαὴλ τὸν ἄρχοντα Βουλγαρίας: Τί ἐστιν ἔργον ἄρχοντος, ἑν. μδ’, PG 102.672.

[73] Μ. Φώτιος, Πρὸς Μιχαὴλ τὸν ἄρχοντα Βουλγαρίας…, ἑν. κθ’, λ, με’, μη’, PG 102.664-5, 672-3. Πρβλ. τὸν Πλάτωνα (Νόμοι 742d κ.ἑ.).

Επόμενη σελίδα της Ενότητας αυτής

Ὁ Νέος Ἑλληνισμὸς καὶ ἡ Δύση : Περιεχόμενα