Σελ 7
Μέχρι τότε, πράγματι, το άτομο ήταν αναγκασμένο να
αναγνωρίζει στον κόσμο έναν ανταγωνιστικό παράγοντα, ένα απαραμείωτο άλλο που
δεν μπορούσε να εξαλείψει, αλλά μόνο να υποτάξει, να εγκλωβίσει. Ο περιορισμός
αυτός εξαφανίζεται στον Καλβίνο και τον βλέπουμε να αντικαθίσταται, κατά κάποιο
τρόπο, από την εντελώς ειδική αυτή υπακοή στο θείο θέλημα. Αν είναι αυτή η
γένεση εκείνου που ο Τραιλτς και ο Βέμπερ αποκάλεσαν «εγκόσμιο ασκητισμό»,
προτιμούμε να αντιστρέψουμε τους όρους και να μιλήσουμε για μια εγκοσμιότητα,
ασκητική ή υπό όρους.[2]
Υπάρχει επίσης αντίθεση ανάμεσα στην ενεργό καλβίνεια μέθεξη
στο Θεό και στην παραδοσιακή, «θεωρητική» μέθεξη, που εξακολουθεί να υπάρχει στο
Λούθηρο. Φαίνεται πως αντί να βρίσκουμε σ' έναν άλλο κόσμο το καταφύγιο που μας
επιτρέπει να ξεμπλέξουμε όπως-όπως απ' τις ατέλειες αυτού εδώ, αποφασίζουμε να
ενσαρκώσουμε εμείς οι ίδιοι τον άλλο εκείνο κόσμο στη θεληματική δράση μας σ'
αυτόν εδώ. Κι έτσι λοιπόν έχουμε μπρος μας — πράγμα τεράστιας σημασίας— το
πρότυπο της σύγχρονης τεχνητής μεθοδολογίας εν γένει, τη συστηματική εφαρμογή
στα πράγματα του κόσμου τούτου μιας εξωγενούς, επιβαλλόμενης αξίας.
[2]
Ο Μαξ Βέμπερ είπε σχεδόν το ίδιο πράγμα στα 1910, σε μια συζήτηση που
ακολούθησε τη διάλεξη του Τραιλτς περί φυσικού δικαίου: αντιπαρέτασσε
τις «μορφές θρησκευτικού συναισθήματος που απορρίπτουν τον κόσμο» στο
«καλβινιστικό θρησκευτικό συναίσθημα, που βρίσκει τη βεβαιότητα της
ιδιότητας του τέκνου του Θεού στη δοκιμασία της επιτυχίας... στο
δεδομένο και έρρυθμο κόσμο», και επίσης αντιπαρέτασσε την ακοσμική
«κοινότητα» της αγάπης που χαρακτηρίζει την ανατολική Εκκλησία και τη
Ρωσία στην «κοινωνία» ή το «σχηματισμό της κοινωνικής δομής πάνω σε μια
εγωκεντρική βάση» ("Max Weber on Church, Sect and Mysticism",
Sociological Analysis, 34-2, 1973, σ. 148). Ο Μπέντζαμιν Νέλσον λέει
αλλού ότι ο εγκόσμιος-μυστικισμός πρέπει να αναγνωριστεί πιο καθαρά απ'
όσο το έκαναν ο Βέμπερ και ο Τραιλτς (Sociological Analysis, 36-3, 1975,
σ. 236, βλ. πιο πάνω υποσημ. 6). Αυτό φαίνεται να επιβεβαιώνει τον τόνο
που δίνουμε εδώ περισσότερο στην εγκοσμιότητα παρά στον ασκητισμό.
Πρβλ.:
Τὸ βιο-μηχανικὸ πρόταγμα
*
Προϋποθέσεις
της πνευματικής ζωής *
Ὀρθοδοξία, Καθολικισμός, Εὐρώπη - Ἐρωτήσεις
καὶ Ἀπαντήσεις
