url : https://www.ellopos.gr/papaioannou.asp
Να πώς εξηγείται το πέρασμα από τη δουλοκτησία στο φεουδαλισμό, που υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύουν τη δεύτερη και την τρίτη εποχή της ανάπτυξης της ανθρωπότητας: «Οι καινούργιες παραγωγικές δυνάμεις απαιτούν να έχει ο εργαζόμενος μια σχετική πρωτοβουλία στην παραγωγή, να έχει κλίση και ενδιαφέρον για την εργασία. Γι' αυτό το λόγο ο φεουδάρχης, εγκαταλείποντας το σκλάβο που δεν έχει ενδιαφέρον για την εργασία, που δεν παίρνει καμία πρωτοβουλία, προτιμάει (sic) το δουλοπάροικο που διαθέτει δική του καλλιέργεια, δικά του εργαλεία παραγωγής και κάποιο συμφέρον από την εργασία...». Με τον ίδιο τρόπο εξηγείται το πέρασμα από την φεουδαρχία στον σύγχρονο καπιταλισμό, τρίτη και τέταρτη «εποχή» της παγκόσμιας ιστορίας: «Οι καινούργιες παραγωγικές δυνάμεις απαιτούν εργαζόμενους πιο προοδευμένους και πιο έξυπνους από τους αμαθείς κι αποκτηνωμένους δουλοπάροικους, που να ξέρουν τη μηχανή και να μπορούν να τη χειριστούν με τον κατάλληλο τρόπο. Να γιατί οι καπιταλιστές προτιμούν να έχουν να κάνουν με τους μισθωτούς εργάτες, ελεύθερους από τα δεσμά της δουλοπαροικίας κι αρκετά προοδευμένους για να χρησιμοποιούν τις μηχανές με τον κατάλληλο τρόπο».[56]
Σε αυτή τη βαθύτατα νομιμοποιητική προοπτική, η επανάσταση χάνεται στον αέρα σαν τον «άμορφο ατμό» για τον οποίο μιλά ο Χέγκελ. Η ιστορία εμφανίζεται ως το αποκλειστικό έργο των κυριάρχων, που χρειάζεται κάθε φορά να «απαρνηθούν» μια μορφή εκμετάλλευσης και να «προτιμήσουν» μια, άλλη λιγότερο, τυραννική κι αυτό όχι γιατί οι εκμεταλλευόμενοι απαιτούν περισσότερη ελευθερία, αλλά γιατί οι «νέες παραγωγικές δυνάμεις» απαιτούν οι σκλάβοι να είναι λιγότερο αποκτηνωμένοι απ' ό,τι στο παρελθόν.
