url : https://www.ellopos.gr/papaioannou.asp
Σε αυτή την εκπληκτική Herrensoziologie[57] δεν ήταν δύσκολο να προστεθεί και η «ηθική των κυριάρχων» που προκύπτει απ' αυτήν. Είναι συνταρακτική η θέρμη με την οποία οι οραματιστές της αναπόφευκτης προόδου βάλθηκαν να προσφέρουν μια δήθεν ιστορική δικαίωση στη δουλεία και στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Έχουμε ήδη επισημάνει την εκπληκτική εγελιανή θεωρία για την απελευθέρωση του ανθρώπου «μέσω της δουλείας». Η εγελιανή δικαίωση του γεγονότος μόνο και μόνο γιατί αυτό συνέβη, στους μαρξιστές μετασχηματίζεται σε μια θεωρία που αντιλαμβάνεται ως μεταφυσική φαντασίωση την αντίληψη μιας δικαιοσύνης η οποία ισχύει για όλες τις εποχές και όλα τα μέρη, ενώ στην πραγματικότητα η ιδέα του καλού και του κακού καθορίζεται σε κάθε εποχή από τις υπάρχουσες οικονομικές συνθήκες και μεταβάλλεται μαζί τους. «Όταν ένας τρόπος παραγωγής βρίσκεται στην ανοδική φάση της εξέλιξής του», δηλώνει ο Ένγκελς, «επευφημείται ακόμη και από αυτούς που θίγονται από τον αντίστοιχο τρόπο διανομής». Με αυτό το κριτήριο ο Ένγκελς επιτίθεται κυριολεκτικά αχαλίνωτος κατά του Ντύρινγκ και των «ηθικιστικών» και «φορμαλιστικών» θέσεών του για την αρχαία δουλεία: «Αν ο κ. Ντύρινγκ ζαρώνει τη μύτη του μπροστά στον ελληνισμό γιατί ήταν βασισμένος στη δουλεία θα είχε δίκιο λοιπόν να προσάψει στους Έλληνες και ότι δεν είχαν ατμομηχανές και ηλεκτρικό τηλέγραφο...». Παράξενος απόηχος των λόγων του Αριστοτέλη: «Αν οι αργαλειοί των υφαντών ύφαιναν μόνοι τους, ο αρχιτεχνίτης δεν θα είχε πια ανάγκη από βοηθούς ούτε ο αφέντης από σκλάβους». Ίσως ο Αριστοτέλης είχε δίκιο να εξαρτά την απελευθέρωση των εργαζομένων από την ολοκληρωτική αυτοματοποίηση της εργασίας, αλλά πώς να συμπεράνουμε από αυτό τη συγκεκριμένη αναγκαιότητα της δουλείας, έτσι όπως εφαρμοζόταν στην Ελλάδα του 4ου αιώνα; Όσο για τον Ένγκελς, θα μπορούσε κανείς να παρατηρήσει ότι και οι μεσαιωνικές πόλεις αγνοούσαν επίσης τις ατμομηχανές και τον τηλέγραφο, πράγμα που δεν τις εμπόδισε να καταργήσουν τη δουλεία και τη δουλοπαροικία, όπως και όλους τους ανυπέρβλητους φραγμούς που, στις αρχαίες πόλεις, χώριζαν τους πολίτες από τους απελεύθερους και τους ξένους. Αλλά, παρασυρμένος από το όραμά του για τη δουλεία ως αναγκαία «στιγμή» στην αλυσίδα της προόδου, ο Ένγκελς αρνείται κάθε πιθανότητα ατυχήματος, άχρηστης επανάληψης, οπισθοδρόμησης: «Χωρίς δουλεία δεν υπάρχει ελληνικό κράτος ούτε ελληνική τέχνη και επιστήμη· χωρίς δουλεία δεν υπάρχει ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Όμως χωρίς τη βάση του ελληνισμού και της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας δεν θα υπήρχε ούτε η σύγχρονη Ευρώπη... Μ' αυτή την έννοια έχουμε το δικαίωμα να πούμε: χωρίς την αρχαία δουλεία δεν θα υπήρχε ο σύγχρονος σοσιαλισμός».[58]
