Ὁ καρτεσιανὸς Λόγος στηρίζεται ὁλοκληρωτικὰ “στὴν σιωπηρὴ προϋπόθεση πὼς ἡ διάνοια μπορεῖ νὰ γνωρίσει μόνο ὅ,τι ἔχει παραγάγει ἡ ἴδια καὶ συγκρατεῖ κατὰ κάποιαν ἔννοια μέσα της” (A. N. Whitehead, The Concept of Nature, ἔκδ. Ann Arbor, σ. 32). Τὸ ὕψιστο ἰδανικό του πρέπει κατὰ συνέπεια νὰ εἶναι ἡ μαθηματικὴ γνώση, ὅπως τὴν ἐννοεῖ ἡ νεότερη ἐποχή, δηλαδὴ ὄχι ἡ γνώση τῶν ἰδεατῶν μορφῶν ποὺ ὑπάρχουν ἔξω ἀπὸ τὴν διάνοια, ἀλλὰ οἱ μορφὲς ποὺ παράγονται ἀπὸ μιὰ διάνοια, χωρὶς αὐτή, στὴν συγκεκριμένη περίπτωση, νὰ χρειάζεται τὴν ὑποκίνηση —ἢ μᾶλλον τὴν διέγερση— τῶν αἰσθήσεων μὲ πηγὴ ἀντικείμενα διαφορετικὰ ἀπὸ τὸν ἑαυτό της τὸν ἴδιο... Αὐτὸ ποὺ ἔχουν τώρα κοινὸ οἱ ἄνθρωποι δὲν εἶναι ὁ κόσμος, ἀλλὰ ἡ δομὴ τῆς νόησής τους, κι αὐτὴ δὲν μποροῦν νὰ τὴν ἔχουν κοινὴ μὲ τὴν αὐστηρὴ ἔννοια τῆς λέξης· μόνο ἡ ἱκανότητα τοῦ συλλογίζεσθαι μπορεῖ ἐνδεχομένως νὰ εἶναι ἡ ἴδια σὲ ὅλους. Τὸ γεγονὸς ὅτι στὸ πρόβλημα τοῦ δύο σὺν δύο θὰ δώσουμε ὅλοι τὴν ἴδια ἀπάντηση, δηλ. τέσσερα, ἀποτελεῖ ἐφεξῆς τὸ τυπικὸ ὑπόδειγμα συλλογισμοῦ μὲ βάση τὴν κοινὴ λογική.
Πρβλ.: Το βιο-μηχανικό πρόταγμα * Ντυμόν, Προτεσταντισμός και ατομικισμός * Μάμφορντ, Μηχανοποίηση τῶν ἐπιστημῶν * Ντυμόν, Ἐργαλειοποίηση τῆς γνώσης * Καστοριάδης, Ἔγκλειστοι τοῦ ἐπιστημονικοῦ σπηλαίου...
