Ἀποσπάσματα
Σελ 12
Πέρα ἀπὸ τὴν αὐτοκρατορικὴ διοίκηση, στὸ Βυζάντιο “στὴν οὐσία ὑπῆρχε ἕνας μικρὸς ἔστω βαθμὸς αὐτοδιοίκησης, ποὺ διατηρήθηκε γιὰ αἰῶνες καὶ ἤδη τὸ 1205 θεωροῦνταν παλιὸ δικαίωμα καὶ προνόμιο”. Χαρακτηριστικὰ ὁ Μιχαὴλ Χωνιάτης “συμβουλεύει τοὺς Εὐβοεῖς νὰ μὴν περιορίζονται σὲ παράπονα ἀλλὰ νὰ ἀποφασίζουν οἱ ἴδιοι τὶς ὑποθέσεις τους στὴ λαϊκὴ συνέλευση”.[48] Στὸ Χρυσόβουλλο τοῦ Ἀνδρόνικου Β’ Παλαιολόγου γιὰ τὰ Ἰωάννινα “πληροφορούμαστε ἀπὸ τὴ μιὰ πλευρὰ ὅτι πρόκειται περὶ ἀνανεώσεως καθεστῶτος κοινοτικῆς αὐτονομίας ποὺ ἴσχυε κατὰ τὴν ἀρχαίαν αὐτῶν συνήθειαν καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη ποιὸ ἦταν τὸ τριπλὸ περιεχόμενο τῆς αὐτονομίας αὐτῆς. Ἦταν πολιτικό ... διατήρηση κατὰ τὴν προτέραν συνήθειαν πάσης ἐλευθερίας καὶ ἐξκουσσείας· δικαστικό ... δικαίωμα νὰ ἐκλέγουν κριτὰς καὶ ἐξισωτὰς γιὰ τὴν ἐπίλυση κάθε διαφορᾶς, ἀκόμα καὶ ποινικῆς (ἑκούσιας ἀνθρωποκτονίας), ἐκτὸς τῶν γαμικῶν. Οἰκονομικό ... ἐξασφαλιζόταν ἡ διατήρηση τῆς περιουσίας τῶν Ἰωαννιτῶν, ἡ ἀπαλλαγὴ ἀπὸ κάθε ἔμμεση φορολογία (ἀκομμέρκευτοι) καὶ ἡ ἐλεύθερη ἄσκηση ἐμπορείας μέσα στὰ ὅρια τῆς Ἐπικράτειας”.[49]
Οἱ αὐτοκρατορικὲς ἀποφάσεις ἐνδέχεται καὶ νὰ ἀπορρίπτονται. Ἡ Πόλη ἔχει χαριστεῖ ἀπὸ τὸν Θεὸ στὸν λαό της, ὅπως τονίζει καὶ “ἡ τελευταία δήλωση τοῦ αὐτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΑ’ Παλαιολόγου [στοὺς Τούρκους]... ‘δὲν ἔχω τὸ δικαίωμα νὰ σᾶς παραδώσω τὴν Πόλη. Δὲν εἶναι δική μου ὑπόθεση αὐτό, ἀλλὰ ὑπόθεση τῶν πολιτῶν της’.”[50] Δηλαδὴ ὑπόθεση τοῦ Κοινοῦ, εἰκόνα τοῦ ὁποίου ἀποτελεῖ (καὶ) ὁ αὐτοκράτορας.
[48] Μπέκ, Ἡ Βυζαντινὴ Χιλιετία, ὅ.π., σελ. 68-70.
[49] Ν. Πανταζόπουλος, Ὁ ἑλληνικὸς κοινοτισμὸς καὶ ἡ νεοελληνικὴ κοινοτικὴ παράδοση, Ἀθήνα 1993, σ. 28.
[50] Μπέκ, Ἡ Βυζαντινὴ Χιλιετία, ὅ.π., σελ. 77-8. Ἐπίσης, “ὁ Βασιλεὺς ἀπεκρίνατο σὺν τῇ συγκλήτῳ”, ἐνῶ ἡ τελευταία φράση (τὴν ὁποία ἀποδίδει πολὺ ἐλεύθερα ὁ Μπέκ), στὸ πρωτότυπο εἶναι ἀκόμη πιὸ οὐσιώδης, “τὸ δὲ τὴν πόλιν σοι δοῦναι͵ οὐτ' ἐμόν ἐστιν οὐτ' ἄλλου τῶν κατοικούντων ἐν ταύτῃ· κοινῇ γὰρ γνώμῃ πάντες αὐτοπροαιρέτως ἀποθανοῦμεν καὶ οὐ φεισόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν” (Δούκας, Ἱστορία, κεφ. 39, ἑν. 1).
