Ἀποσπάσματα
Σελ 4
Εὑρισκόμενοι σὲ μεταγενέστερη ἐποχή, μὲ τὴν λήψη τοῦ ζητουμένου δὲν ὑποχωροῦμε σὲ σφάλμα ἀλλὰ χρησιμοποιοῦμε προνόμιο: ποιά μυωπία θὰ ἀνάγκαζε τὴν σκέψη νὰ στηρίζεται σὲ ὅ,τι εἰκάζεται ὡς ἀρχή, τὴν ὥρα ποὺ τὸ τέλος μαρτυρεῖ ἀπὸ μόνο του γιὰ τὴν πορεία, φωτίζοντας τὶς ἀρχές της καὶ ἀναπληρώνοντας τὴν ἀνεπάρκεια τῶν πληροφοριῶν; Ἡ γένεση τοῦ μοναχισμοῦ γίνεται ἀντιληπτὴ στὸν πραγματικὸ χαρακτῆρα της, ἂν προσέξει κανεὶς ὅτι ὅλες οἱ πλευρὲς τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ βίου δυνάμωσαν καὶ ἀναπτύχθηκαν. Ἂν ἡ βυζαντινὴ πνευματικότητα εἶχε ἱδρυθεῖ σὲ τόσο ἰσχυρὴ διασπαστικὴ κίνηση, πῶς θὰ ἀνέπτυσσε ἐπὶ ἕντεκα αἰῶνες τὴν θαυμαστὴ κοινωνικὴ συνοχὴ τῆς αὐτοκρατορίας; Ὄχι κάποιος κοσμικὸς ἢ ‘ἐκκοσμικευμένος’ ἀλλὰ ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητὴς ἀναγνώριζε τὴν συνείδηση αὐτή, τὴν οἰκουμενικότητα τοῦ Βυζαντίου, ὅταν στὴν Μυσταγωγία του περιέγραφε τὴν Ἐκκλησία ὡς εἰκόνα τῆς ἑνότητας ποὺ διενεργεῖ στὸ σύμπαν ὁ Θεός.
“Εἶναι εἰκόνα τοῦ Θεοῦ ἡ ἁγία Ἐκκλησία, ἐπειδὴ περιέχει τοὺς πιστοὺς καὶ διενεργεῖ τὴν ἴδια ἕνωση ποὺ διενεργεῖ ὁ Θεός, ἀκόμη κι ἂν συμβεῖ ἐκεῖνοι ποὺ ἑνώνονται μέσα ἀπὸ τὴν πίστη νὰ εἶναι διαφορετικοὶ στὰ ἰδιώματα καὶ ἀπὸ διάφορους τόπους καὶ τρόπους”.[10]
Ὁ ἅγιος Ἐφραὶμ ὁ Σῦρος μαρτυρεῖ πὼς ἡ ἄσκηση “δὲν ἔγινε μόνο στὶς ἐρήμους καὶ τὰ ὄρη, ἀλλὰ πολὺ περισσότερο στὶς πόλεις, στὰ χωριά, στὰ νησιὰ καὶ τὶς ἐκκλησίες, τὰ πλήθη τῶν σωζομένων ἐξέλαμψαν, καθένας ὅπως τοῦ ὅρισε ὁ Θεὸς φύλαξε τὶς ἐντολές Του ἀξιοθαύμαστα, ἐπίσκοποι, πρεσβύτεροι, διάκονοι καὶ τὰ ὑπόλοιπα ἀξιώματα τῆς Ἐκκλησίας, καὶ βασιλεῖς, ἄρχοντες ἀρχὲς καὶ ἐξουσίες”.[11] Κάθε ἄλλο παρὰ “ἀποχώρηση ἀπὸ τὴν αὐτοκρατορία”,[12] ὁ μοναχισμὸς ὑπῆρξε πνευματική της ἐπέκταση, διαρκὲς κοινωνικὸ ὑπόδειγμα καί, ὅποτε χρειάστηκε, ἀντίσταση τῆς ἴδιας τῆς κοινωνίας, ὥστε “ἀπόβλεπαν νὰ ἀποκαταστήσουν τὴν ‘συμφωνία’, ὄχι νὰ τὴν καταστρέψουν”.[13]
[10] Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ, Μυσταγωγία, κεφ. 1, στίχοι 73-77.
[11] Ἐφραὶμ ὁ Σῦρος, Εἰς τὴν Δευτέραν Παρουσίαν, σ. 38.
[12] Φλορόφσκυ, Χριστιανισμὸς καὶ πολιτισμός, ὅ.π., σ. 157.
[13] Μέγιεντορφ, Ἡ Βυζαντινὴ Κληρονομιά..., ὅ.π., σ. 65.
