Ἀποσπάσματα
Σελ 5
Ὁ Καισαρείας Ἀρέθας ἐπαινεῖ τὸν αὐτοκράτορα Λέοντα ΣΤ’ τὸν Σοφό, ἐπειδὴ “ὄχι ἁπλὰ βασιλέας, ἀλλὰ βάση τοῦ ἐλέους εἶσαι γιὰ τὸν λαό σου καὶ ὀνομάζεσαι”.[14] Ὁ αὐτοκράτορας Μανουὴλ Β’ Παλαιολόγος χάριζε στὸν γυιό του “τὸν καρπὸ τῆς ψυχῆς μου, τροφὴ στὴν ψυχή σου”, διδάσκοντάς τον ὅτι “ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἡ μητέρα σου, ἡ τροφός σου, ὁ δάσκαλος, ὁ πλάστης καὶ ὁ βοηθός σου,
“ὁδός, ὁδηγός, συνεργάτης καὶ παρηγοριά σου, γιὰ ὅ,τι πιὸ ὄμορφο καὶ μόνιμο ὑπάρχει. Γιατὶ ἀπὸ τὰ δικά της δὲν εἶναι κάτι ποὺ λήγει, τίποτα δὲν ἔχει προσωρινὸ καὶ φθαρτό, ἀλλὰ τὸ κάθε τι ἀΐδιο, καθαρό, ἄφθαρτο, καὶ ταιριάζει μὲ τὰ ἀΐδια, καθαρὰ καὶ ἄφθαρτα. Γιατὶ ὅλα της εἶναι πνευματικά, καὶ γι’ αὐτὸ αἰώνια, ἀγαθά, ἀσάλευτα. Νὰ προτιμᾶς αὐτὰ καὶ ὄχι τὰ σωματικά, γιατὶ τὰ σωματικὰ ἔχουν τὸν κλῆρο τους στὴν ἐδῶ ζωὴ καὶ πέρα ἀπὸ ἐδῶ δὲν εἶναι τίποτα”.[15]
Ὅπως εἶναι γνωστό, ἀπὸ τὸ Βυζάντιο ἀπουσιάζουν ὁ ρατσισμὸς καὶ ἡ δουλοπαροικία.[16] Ὁ ἴδιος ὁ αὐτοκράτορας ἐξηγεῖ στὸ παιδί του ὅτι “παίρνει ὁ Θεὸς αὐτὸ ποὺ Τοῦ ὀφείλουμε, ὄχι μὲ τὰ χέρια Του, ἀλλὰ μὲ τὰ χέρια τῶν φτωχῶν καὶ ὅλων ὅσοι βρίσκονται σὲ ὁποιαδήποτε ἀνάγκη...
“Καὶ φτωχό, ποὺ κάποια ἀνάγκη τὸν πιέζει, νὰ μή τὸν ἐμποδίζει κανεὶς νὰ σὲ συναντήσει, κι αὐτὸ θὰ εἶναι πολὺ ὠφέλιμο γιὰ σένα, γιὰ τὴ δική σου ψυχή, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὰ κοινὰ καὶ γιὰ ὅλα τὰ πράγματα”.[17]
[14] Ἀρέθας Καισαρείας, Δημηγορία ἐπιτραπέζιος ὑπὸ παρουσίᾳ Λέοντος τοῦ εὐσεβοῦς βασιλέως, εἰς Ζακυθηνοῦ (ἐπιμ.), Βυζαντινὰ κείμενα…, ὅ.π., σ. 131.
[15] Μανουὴλ Β’ Παλαιολόγος, Ὑποθῆκαι βασιλικῆς ἀγωγῆς…, PG 156.325.
[16] Οἱ λεγόμενοι ‘πάροικοι’ ἔχουν ἰδιόκτητη γῆ καὶ δικαιοπρακτικὴ ἱκανότητα τὴν ὁποία ἀσκοῦν ἀκόμη καὶ ἐναντίον μοναστηριῶν, ἐνῶ οἱ ‘δουλευτὲς’ εἶναι οὐσιαστικὰ ἐργάτες μὲ τὴν σημερινὴ ἔννοια. Γιὰ εὐνόητους λόγους, ἐξαρτήσεις μπορεῖ νὰ ἀναπτύσσονταν, ὅμως οὔτε κληρονομικὲς ἦσαν, οὔτε μόνιμες, οὔτε κἂν μεγάλης κλίμακας, ὅπως δείχνουν τὰ “πολυάριθμα πωλητήρια αὐτῶν ποὺ πουλᾶνε ‘γονικὴ γῆ’ ἢ δωρίζουν” (βλ. Ἰ. Καραγιαννόπουλου, “Συμβολὴ στὴν ἀγροτικὴ ἱστορία τοῦ μεταγενέστερου βυζαντινοῦ κράτους”, ΕΕΦΣΠΘ περ. Α’, τ. ΚΑ’, 1983, σ. 199).
[17] Μανουὴλ Β’ Παλαιολόγος, Ὑποθῆκαι βασιλικῆς ἀγωγῆς…, PG 156.325, 360.
