Ἀποσπάσματα
Σελ 3
Ἰσχυρὴ Ἐκκλησία τόσο στενὰ ἑνωμένη μὲ ἰσχυρὴ πολιτεία, ἂν εἶχαν στὴν βαρβαρότητα καὶ τὸν ὁλοκληρωτισμὸ τὴν ἕνωσή τους, ἐφιαλτικὰ ‘στολισμένη’ μὲ “διπρόσωπη καὶ ἀπολιθωμένη ψευτοηθική”,[76] ἡ πίστη σήμερα (ἔστω κι ἂν δὲν συνέβαινε τουρκοκρατία) θὰ ἦταν μικρότερη καὶ ἀπὸ τῆς Δύσεως. Ὑπῆρχε ἑνότητα κοινωνίας καὶ ὄχι ὁλοκληρωτισμοῦ, καὶ ὑπῆρχε ἐπίσης ἰσηγορία. “Ἕνα πνεῦμα ἀναγκαστικῆς ὁμοιομορφίας δὲν μπορεῖ νὰ ἀναπτυχθεῖ, ἐκεῖ ὅπου εἶναι ζῶσα ἡ αὐθεντικὴ ἐκκλησιαστικὴ συνείδηση (ἀποστολικότητα – πατερικότητα) καὶ γι’ αὐτὸ ὀργανισμοὶ ἐπιβολῆς καὶ ὑποταγῆς, ὅπως ἡ ‘Ἱερὰ Ἐξέταση’, ἔμειναν ἄγνωστοι στὴν Ἀνατολή, ἐνῶ θεωρήθηκαν ἀναγκαῖοι στὴν (ἐκφραγκευμένη) Δύση”.[77] Γι’ αὐτὸ ἡ βυζαντινὴ ἱστορία ἔφθασε νὰ γίνει σὲ διάφορους βαθμοὺς αἷμα ὅλων τῶν ὀρθόδοξων λαῶν, οἱ ὁποῖοι κάποτε (δηλαδή: παρὰ τὴν διαβρωτικὴ ἐπίδραση τοῦ ἐθνοφυλετισμοῦ), τὴν αἰσθάνονται πιὸ δική τους καὶ ἀπὸ τὴν ἐθνικὴ ἱστορία τους — γιατὶ εἶχε τὴν ἑνότητά της στὸ Νόημα, καὶ πραγματοποιοῦσε τὴν ταυτότητά της στὴν προσευχὴ καὶ συζήτηση τῆς κοινωνίας.[78]
“Εἶναι αὐτὸ τὸ σύστημα ποὺ ὁδήγησε στὸν ἐκχριστιανισμὸ τῆς Ἀνατολικῆς Εὐρώπης, μεταβιβάζοντας στοὺς Σλάβους, Ρουμάνους, Γεωργιανοὺς καὶ πολλοὺς ἄλλους ὄχι μόνο τὴν Ὀρθόδοξη πίστη, ἀλλὰ ἐπίσης καὶ τὸν πελώριο πλοῦτο τοῦ βυζαντινοῦ πολιτισμοῦ —λειτουργία, θεολογία, ὑμνογραφία, εἰκονογραφία, ἁγιογραφία— καὶ ἔκαναν τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία σήμερα μιὰ παγκόσμια Ἐκκλησία καὶ ὄχι ἁπλὰ τὴν ἐθνικὴ θρησκεία τοῦ Ἑλληνικοῦ ἔθνους”.[79]
“Ἡ αὐτοκρατορικὴ ἐξουσία τῶν Χριστιανῶν Ρωμαίων αὐτοκρατόρων, στὴν ὁποία ὁ Ἰουστινιανὸς ἔδωσε νομικὰ τὴν πιὸ διαρθρωμένη καὶ καθολικὴ μορφή, καὶ ἡ ὁποία εἶχε διαμορφωθεῖ ἀντίστοιχα μὲ μιὰ προγενέστερη Ἑλληνιστικὴ παράδοση ἱερατικῆς πολιτικῆς δύναμης, ἔπρεπε συνεχῶς νὰ ἀντιμετωπίζει ἐκτεταμένη ἀντιπολίτευση. Εἰδικὰ στὴν Ἀνατολή, ἀντιδροῦσαν εὐρεῖες μᾶζες χριστιανικοῦ κλήρου καὶ λαοῦ, ποὺ δὲν μποροῦσαν νὰ ἀνεχτοῦν τὴν ἰδέα ὅτι θέματα θρησκευτικῆς πίστης θὰ λύνονταν ἀπὸ μιὰ μοναδικὴ ἀλάθητη αὐθεντία. Γιὰ νὰ ἀναφέρω καὶ τὸν T. M. Parker, οἱ θεολογικὲς ἔριδες στὴν Ἀνατολὴ ἦταν ‘πάντα ἕνα ἀξεδιάλυτο μεῖγμα πολιτικῆς καὶ θρησκείας, περιπεπλεγμένο ἀπὸ τὴ συμμετοχὴ τοῦ λαοῦ ὅπως ἐπίσης καὶ τοῦ κλήρου, σὲ δογματικὲς συζητήσεις, σὲ ἕνα βαθμὸ ποὺ σπάνια, ἂν ποτέ, θὰ μποροῦσε νὰ βρεθεῖ στὴ Δύση’”.[80]
[76] Ποῦχνερ, Εὐρωπαϊκὴ θεατρολογία, ὅ.π., σ. 245, ἀναφερόμενος στὴν ἐποχὴ τοῦ Γουλιέλμου καὶ τὴν λογοκρισία της τοῦ ἔργου τοῦ Βέντεκιντ.
[77] Γεώργιος Μεταλληνός, Ἐκκλησία καὶ πολιτεία στὴν ὀρθόδοξη παράδοση, ὅ.π., σ. 27.
[78] Εἰκόνα τῆς ὁποίας ὑπάρχει ἐπίσης στὴν ἀγάπη τους γιὰ τὴ συγγραφὴ διαλόγων καὶ ὄχι μόνο πραγματειῶν.
[79] Μέγιεντορφ, Ἡ Βυζαντινὴ Κληρονομιά..., ὅ.π., σελ. 302-3.
[80] Μέγιεντορφ, Ἡ Βυζαντινὴ Κληρονομιά..., ὅ.π., σ. 65, καὶ παραπομπὲς τοῦ συγγραφέως εἰς T. M. Parker, Christianity and the State in the Light of History, Λονδῖνο 1955, σ. 78, L. Bréhier, Les institutions de l’Empire byzantin, Παρίσι 1949, σελ. 195-200, F. Dvornik, “The Circus Parties in Byzantium”, Byzantina-Metabyzantina 1, pt. 1, Ν.Υ. 1946, σελ. 119-133.
Προηγούμενη Ἑνότητα - Ἑπόμενη Ἑνότητα
