Ἀποσπάσματα
Σελ 4
Ὁ Μακρυγιάννης ἴσως πρῶτος συνειδητοποίησε ὅτι μετὰ τὴν τουρκοκρατία ἡ δοκιμασία ἐντεινόταν μᾶλλον παρὰ ἔπαυε: “ἂν μᾶς ἔλεγε κανένας αὐτήνη τὴ λευτεριὰ ὁποὺ γευόμαστε, θὰ περικαλούσαμεν τὸν Θεὸν νὰ μᾶς ἀφήσει εἰς τοὺς Τούρκους ἄλλα τόσα χρόνια, ὅσο νὰ γνωρίσουν οἱ ἄνθρωποι τί θὰ εἰπεῖ πατρίδα, τί θὰ εἰπεῖ θρησκεία, τί θὰ εἰπεῖ φιλοτιμία, τί ἀρετὴ καὶ τιμιότη”.[171] Τὸ προφανέστερο ὅλων, ὅτι ἡ ἰσχυροποίηση γίνεται κεντρικὴ ἀξία, τὴν ὁποία συμμερίζεται σὲ μεγάλο βαθμὸ ὁ ἴδιος ὁ κλῆρος, σημαίνει ὅτι στὴν πράξη λησμονήθηκε ἢ οὔτε κἂν δὲν ἐνδιαφέρει τὸ γεγονὸς ὅτι “δὲν ἔπαιξε ποτὲ καταλυτικὸ ρόλο στὴν ἱστορία τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἡ γεωγραφικὴ σμίκρυνση, ἡ δουλεία καὶ ἡ πενία. Ἦταν πάντοτε μεγάλος καὶ οἰκουμενικὸς μὲ τὸ πνεῦμα. Ἡ ἐπίδραση ποὺ ἄσκησε στὶς διάφορες φάσεις τῆς ἱστορίας του δὲν ὀφειλόταν στὴν ὑλική του εὐμάρεια ἢ στὴν στρατιωτική του δύναμη, ἀλλὰ στὴν πνευματική του ἀκτινοβολία: ‘Τῇ Ἑλλάδι ἀείκοτε σύντροφος πενίη’, ὅπως λέγει ὁ Ἡρόδοτος”.[172] Ὅταν ὁ Σολωμὸς λέει “κλεῖσε μέσα στὴν ψυχή σου τὴν Ἑλλάδα καὶ θὰ αἰσθανθῇς μέσα σου νὰ λαχταρίζῃ κάθε εἶδος μεγαλείου”,[173] ποιά Ἑλλάδα ἐννοεῖ, μὲ ποιά σύνορα καὶ μὲ ποιά ἑλληνικότητα; “Ἡ Ἑλλάδα ἀπέκτησε γιὰ πρώτη φορὰ γεωγραφικὰ σύνορα μόλις πρὶν ἀπὸ ἑκατὸν ἑβδομήντα χρόνια. Γιὰ τρεισήμισι χιλιάδες χρόνια ποῦ ἐντοπιζόταν ἡ ἱστορικὴ ὑπόσταση τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ποιά ἦταν ἡ ἐθνική του ταυτότητα;...
“Ἂν ψάξουμε οἱ Ἕλληνες τὶς ἱστορικὲς καὶ φιλοσοφικὲς καταβολὲς τοῦ σημερινοῦ πανανθρώπινου πολιτισμοῦ, ποὺ ἐκφράζεται στὸν ἐξαμερικανισμὸ τοῦ βίου, θὰ εἴχαμε πολλὰ νὰ διδαχθοῦμε γιὰ τὴ χαμένη πολιτιστική μας ταυτότητα ... Θὰ ξέραμε τί διακυβεύεται ὡς ποιότητα ζωῆς ἂν κατακτηθοῦν ἐδάφη ὅπου ρίζωσε αἰῶνες ἡ ἑλληνικὴ πρόταση ... Ὅπως λέει ὁ Ἐλύτης, ‘τὴ σημασία τῶν λαῶν τὴ μετράει ἡ εὐγένεια ποὺ παράγουν, ἀκόμη καὶ κάτω ἀπὸ τὶς πιὸ δυσμενεῖς καὶ βάναυσες συνθῆκες· ὅπως ὁ δικός μας λαὸς στὰ χρόνια τῆς τουρκοκρατίας, ὅπου τὸ παραμικρὸ κεντητὸ πουκάμισο, τὸ πιὸ φτηνὸ βαρκάκι, τὸ πιὸ ταπεινὸ ἐκκλησάκι, τὸ τέμπλο, τὸ κιούπι, τὸ χράμι, ὅλα τους ἀποπνέανε μιὰν ἀρχοντιὰ κατά τι ἀνώτερη τῶν Λουδοβίκων’.”[174]
[171] Παραθέτει ὁ Μεταλληνός, Τουρκοκρατία, ὅ.π., σ. 182.
[172] Θ. Ζήσης, “Οἱ τρεῖς Ἱεράρχαι καὶ ἡ πνευματικὴ πορεία τοῦ Γένους”, ὅ.π., σ. 273.
[173] Παραθέτει ὁ Ἀποστολάκης, Ἡ ποίηση στὴ ζωή μας, ὅ.π., σ. 159. Πόσο δὲν καταλαβαίνουμε ποιά Ἑλλάδα ἐννοεῖ, ἀποδεικνύεται καὶ ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι μερικοὶ ἔφτασαν νὰ ἀποκαλοῦν τὸν Κωστῆ Παλαμᾶ ἐθνικὸ ποιητή, σὰν νὰ μὴν ὑπῆρχε Σολωμός! Ἂν καὶ οἱ δύο, γιατί ὄχι ὁ Κάλβος ἐπίσης, ὁ Καβάφης ἢ ὁ Ἐλύτης; Μὲ εὐρύτερη ἔννοια προκύπτουν καὶ ἄλλοι, πολὺ σημαντικώτεροι καὶ τοῦ Παλαμᾶ, ὅμως τὸ κύριο βάρος φέρει ὁ Σολωμός, ἔχοντας τὴν φωνή του ἑνωμένη μὲ τὸ 21 καὶ ἡ Ἑλλάδα ὕμνο της τὸν ὕμνο του στὴν Ἐλευθερία. Τὸ νὰ κολλήσεις ἀπὸ δίπλα τὸν Παλαμᾶ εἶναι κίνηση νοημοσύνης ἀνάλογης μὲ τοῦ Παλαμᾶ: “ὅλες τὶς ἀξίες ὁ Παλαμᾶς δοκίμασε νὰ τὶς κατεβάσει στὴ θέση ποὺ βρισκότανε αὐτός, τοὐρχόντανε καλύτερα κ’ εὐκολώτερα ἔτσι, παρὰ νὰ φροντίσει νὰ ὑψωθεῖ ὁ ἴδιος … Ἔκλεισε τὴ μιὰ φορὰ τὰ μάτια του, τὴν ἄλλη κλείστηκε ὁ ἴδιος στὴν κάμαρά του καὶ στὸ τέλος νόμισε, πὼς ἔχει κι’ αὐτὸς ἀνοιχτὰ τὰ μάτια τῆς ψυχῆς του καὶ πὼς εἶναι μόνος … Διάβασε κάπου πὼς ὅλα τὰ σπουδαῖα ἔργα γεννιοῦνται στὴ μοναξιὰ κι’ ἀποφάσισε κι αὐτὸς νὰ κλειστεῖ γιὰ νὰ κάμει σπουδαῖα ἔργα” (Ἀποστολάκης, Ἡ ποίηση στὴ ζωή μας, ὅ.π., σ. 257, σημ. 28).
[174] Γιανναρᾶς, Παιδεία καὶ γλῶσσα, ὅ.π., σελ. 41, 43-4.
Προηγούμενη Ἑνότητα - Ἑπόμενη Ἑνότητα
