ΤΟ ΒΙΟ-ΜΗΧΑΝΙΚΟ ΠΡΟΤΑΓΜΑ
(Ἀποσπάσματα τῆς πρώτης μορφῆς)
| Περιεχόμενα |
Ὁ Ντοστογιέφσκυ ὀνειρεύτηκε ρομαντικὸ ἕνα πίνακα μὲ τὸν Χριστὸ μόνο Του, “γιατὶ ὑπῆρχαν βέβαια στιγμὲς ποὺ Τὸν ἄφηναν μονάχο Του οἱ μαθητές”[164], μὲ τὸ χέρι Του ξεχασμένο στὸ κεφάλι ἑνὸς παιδιοῦ ποὺ “ἴσως νὰ Τοῦ διηγόταν τίποτα στὴν παιδιάστικη γλῶσσα του”, νὰ κοιτάζει πέρα μακριά, ἐνῶ “μιὰ τεράστια σκέψη, σὰν τὸν κόσμο ὁλάκερο, ἐφησυχάζει στὸ βλέμμα Του”. Ὁ πίνακας περιέχει ἐπίσης κίνηση, γιατὶ “τὸ μικρὸ παιδὶ σώπασε, ἀκούμπησε στὸ γόνατό Του κι ἀκουμπῶντας τὸ κεφάλι στὸ χεράκι του Τὸν κοιτάζει συλλογισμένα, ὅπως βυθίζονται καμμιὰ φορὰ σὲ συλλογὴ τὰ παιδιά. Ὁ ἥλιος βασιλεύει ...”
Ἡ στιγμὴ ποὺ ὀνειρεύτηκε ὁ Ντοστογιέφσκυ, συνειδητὰ ἀλλοιῶς ἀπὸ ὅπως “τὸν φτιάχνουν οἱ ζωγράφοι σύμφωνα μὲ τὸ Εὐαγγέλιο”, θὰ εἶχε εἰκονιστεῖ ἀρκετὰ διαφορετικὰ ἀπὸ ἅγιο ποὺ θὰ τὴν εἶχε ζήσει μαζί Του. Αὐτὸς δὲν θὰ ζωγράφιζε τὴν δύση τοῦ ἥλιου, γιατὶ μαζί Του ἐπισκιάστηκε, στὴν ‘τεράστια σκέψη’ ὁ χρόνος δὲν ἀλλοιωνόταν, καὶ τὸ χέρι Του δὲν ἦταν ποτὲ ‘ξεχασμένο’, ὥστε ἡ ἀπεικόνιση ἀντίστοιχα μὲ τὸ γεγονός, δὲν θὰ εἶχε ρεαλιστικὲς ἢ ἐξπρεσιονιστικὲς ἐγχρονίσεις καὶ καμμιά τυχαιότητα. Τὸ σημεῖο αὐτὸ πύκνωσης τῆς ὕπαρξης ἱερῆς, δημιουργεῖ θεόπνευστα τὴν θαυματουργικὴ ἁγιογραφικὴ γλῶσσα τοῦ Βυζαντίου.
“‘Οὐρανὸς καινὸς καὶ γῆ καινή’ ... Ἐκεῖ ὁ Χριστὸς βλέπουμε νὰ ἐγείρει τὸν ἀποθαμένον Λάζαρο· καὶ στὴν ἴδια τοιχογραφία, λίγο πάρα πέρα, βλέπουμε τὸν ἴδιο τὸν Χριστὸ νὰ μπαίνει στὰ Ἱεροσόλυμα ‘πραῢς καὶ ταπεινός’, καβαλικεμένος ἐπάνω σ’ ἕνα γαϊδούρι ποὺ περπατᾶ στὸ ἴδιο βουνό· καὶ πιὸ πέρα: ‘Κῆπος καὶ δένδρα, καὶ ὁ Χριστὸς εἰς τὸ μέσον γονατιστός, ἔχων τὰς χεῖρας καὶ τὰ ὄμματα ἄνω, καὶ ἀπὸ τὸ πρόσωπόν του πίπτουν ὡσὰν σταλαγματιὲς αἷμα εἰς τὴν γῆν. Καὶ ἐπάνωθέν του Ἄγγελος ἔχων ἁπλωμένας τὰς χεῖρας πρὸς Αὐτόν, καὶ ὀλίγον ὄπισθεν τοῦ Χριστοῦ, ὁ Πέτρος καὶ Ἰωάννης κοιμώμενοι. Καὶ πάλιν ὁ Χριστὸς ἐπάνωθεν τῶν μαθητῶν ὁποὺ ὑπνώττουν, μὲ λυπημένην ὄψιν εὐλογῶν αὐτούς’. Ὅλα τὰ βλέπει ὁ προσκυνητὴς νὰ γίνουνται μαζί, τὴν ἴδια ὥρα καὶ στὸν ἴδιο τόπο. Πολλὰ ἀπὸ αὐτὰ γίνουνται μακριά, ὡστόσο τὰ βλέπει μὲ ὅλα τὰ καθέκαστά τους, ἐπειδὴ ἡ προοπτικὴ δὲν ὑπάρχει πλέον, ὅπως δὲν ὑπάρχει καὶ ὁ χρόνος”.[165]
[164] Ντοστογιέφσκυ, Ὁ
ἠλίθιος, Γ.10, μτφρ. Ἄρης Ἀλεξάνδρου, Ἀθήνα χ. ἔ., σ. 139.
[165] Κόντογλου, Ἡ πονεμένη Ρωμιοσύνη, Ἀθήνα 19897, σ. 116.
