ΤΟ ΒΙΟ-ΜΗΧΑΝΙΚΟ ΠΡΟΤΑΓΜΑ
(Ἀποσπάσματα τῆς πρώτης μορφῆς)
| Περιεχόμενα |
ΔΕΝ ΥΠΟΤΙΜΩ τὸν Μότσαρτ ἢ τὸν Ρίλκε, ἀλλὰ προσέχω δύο πράγματα, στὰ ὁποῖα ἀναγνωρίζω τὸ κέντρο βάρους τοῦ δυτικοῦ πολιτισμοῦ. Πρῶτο, πὼς ἤδη στὸν Θερβάντες, ἡ δυτικὴ σκέψη κινεῖται στὰ ὅρια ματαιότητας καὶ τέλειας παράνοιας — ὅπως ἔρημος, ὅπου τὸ νὰ ἀντέχει κανεὶς τὴν ἁπλὴ καὶ ἀνεμπόδιστη ἐπιβίωση, ἀπὸ μόνο του πρέπει νὰ θεωρεῖται ἄθλος ἐπικῶν διαστάσεων. Δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι τυχαῖο ὅτι οἱ δυτικοὶ λαοὶ ἔφθασαν νὰ ἀναγνωρίζουν τὴν ψυχή τους κυρίως στὸν Θερβάντες, οὔτε μπορεῖ νὰ θεωρηθεῖ τυχαῖο ὅτι πολλοὶ καὶ σημαντικοὶ δυτικοὶ δημιουργοὶ καταλήγουν οἱ ἴδιοι στὴν παραφροσύνη, οὔτε ὅτι κανείς ἄλλος γνωστός μας πολιτισμὸς δὲν ἔχει γεννήσει, ἀνάμεσα στὰ ἴδια τὰ παιδιά του, τέτοιο πλῆθος, ὄχι ἁπλῶς παραπονούμενων ἢ ἐπικριτῶν, ἀλλὰ πολέμιων σὲ βαθμὸ πλήρους, συστηματικῆς καὶ κατηγορηματικῆς ἀρνήσεως. Ἀκόμα καὶ στὴν μαοϊκὴ Κίνα ἢ τὴν σοβιετικὴ Ρωσία οἱ ἐπιθέσεις στὴν προηγούμενη παράδοση ποτὲ δὲν ξέφυγαν ἀπὸ τὰ (ὁσοδήποτε ἄγρια) ὅρια μιᾶς εὐσυνείδητης ἢ ὑποκριτικῆς πιστότητας στὴν νέα ἰδεολογία.
Πέρα ἀπὸ τὴν πολιτισμικὴ κριτική, οἱ διάφορες πτυχὲς τῆς νεώτερης δυτικοευρωπαϊκῆς γραμματείας ἀλληλοσυμπληρώνονται στὴν ἀνάδειξη ἑνὸς τραυματισμοῦ, ποὺ ὅμοιός του δὲν μαρτυρεῖται στὴ γραμματεία κανενός λαοῦ καμμιᾶς ἐποχῆς, κραυγὴ πόνου γιὰ τὴν ἀπουσία Κοινωνίας — κραυγὴ ἐντυπωσιακὰ ἀνύπαρκτη στὸ Βυζάντιο, ὅμως ἐμφανιζόμενη σχεδὸν τὸ ἴδιο ἰσχυρὴ στοὺς ἐκδυτικιζόμενους λαοὺς τῆς σημερινῆς Ὀρθοδοξίας, περισσότερο στοὺς Ρώσους, ἀλλὰ καὶ στοὺς Ἕλληνες, ἐνῶ οἱ ἐνδείξεις ποὺ ὑπάρχουν ὑπόσχονται παγκοσμιοποίησή της. Ἀνυπόφορος καὶ ἀπεχθὴς γιὰ τὸ σύμπαν καὶ τὰ ἴδια τὰ σπλάχνα του, καὶ ὅμως ἐπιμένει νὰ ὑπάρχει: αὐτὸς προκύπτει ὁ ἄνθρωπος τῆς Δύσης. “Αὐτὸ ποὺ ἐσὺ ἔχεις καμωμένο, δὲν μπορεῖ νὰ σημαίνει περισσότερα γιὰ τοὺς ἄλλους, ἀπ’ ὅ,τι γιὰ σένα τὸν ἴδιο”,[19] ὥστε ἡ παγκοσμιοποίηση ἀνακαλύπτει καὶ ἀποδεικνύει παντοῦ, ἀκόμη καὶ στοὺς ὀρθόδοξους λαούς, τὴν ἴδια πεισματικὴ ὑπερ-κτηνώδη τυχοδιωκτικὴ βιο‑μηχανία.
[19] Βίτγκενστάιν, Πολιτισμὸς
καὶ ἀξίες, μτφρ. Μ. Δραγώνα-Μονάχου, Κ. Κωβαῖος, Ἀθήνα 1986, σ. 33.
