ΤΟ ΒΙΟ-ΜΗΧΑΝΙΚΟ ΠΡΟΤΑΓΜΑ
(Ἀποσπάσματα τῆς πρώτης μορφῆς)
| Περιεχόμενα |
Ἡ ταυτόχρονη ἐσωτερικότητα καὶ ἐπικοινωνία, ἡ ἐπικοινωνία μέσα στὴν ἐσωτερικότητα καὶ ἡ ἐσωτερικότητα μέσα ἀπὸ τὴν ἐπικοινωνία, εἶναι ὅ,τι κάνει τὶς βυζαντινὲς Εἰκόνες νὰ διεγείρουν στὴν ἀντίληψη κάτι καινούργιο καὶ θαυμαστό, νὰ πηγάζουν μέσα της ὅπως “ποτάμια μὲ ἑκατὸ πηγὲς καὶ παραπόταμους”,[173] ἐνῶ ταυτόχρονα γίνονται διαπροσωπικές, δηλαδὴ ἀνασύρουν ἐμπλουτίζοντας τὴν βιωματικὴ πλοκὴ τῆς ἐκκλησιαστικῆς συνείδησης διὰ τῶν παραστάσεων τῆς τεχνοτροπίας τους, ἡ ὁποία ἔτσι καὶ γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ ἀναγνωρίζεται ὡς ἑνιαία, βυζαντινή, ἐνῶ παραμένει ἐπίσης καὶ διαρκῶς μοντέρνα — σὰν νὰ ἀνακάλυπταν ὅλοι οἱ ἁγιογράφοι πάντα νέα μαζὶ καὶ μοναδικὴ τὴν ἴδια μορφή, “τέτοια μορφὴ ποὺ οἱ Γραικοὶ χρυσοχόοι φτιάνουν”.[174] Στὴν μορφὴ αὐτὴ ἑνώνεται ἡ βυζαντινὴ κοινωνία. “Ὅταν δεῖς νὰ ἔχει γίνει ἄνθρωπος γιὰ σένα ὁ ἀσώματος, τότε νὰ σχεδιάσεις τὴν εἰκόνα τῆς ἀνθρώπινης μορφῆς Του”, ἔλεγε ὁ Δαμασκηνός.
“Ὅταν σοῦ γίνει ὁρατὸς μὲ σῶμα ὁ ἀόρατος, τότε νὰ εἰκονίσεις τὸ ὁμοίωμα αὐτοῦ ποὺ εἶδες”.[175]
“Ὅ,τι μὲ τὸν ὕμνο ψάλλει ὁ μελωδός, τὸ ἴδιο προσπαθεῖ νὰ ἐκφράσει μὲ τὸν χρωστῆρα του ὁ ἁγιογράφος, τὸ ἴδιο ὁ ἀρχιτέκτονας μὲ τὸ ναὸ ποὺ οἰκοδομεῖ, μὲ τὸν ὁποῖον ἐπιδιώκει τὴν ἀνάσταση τῆς ψυχῆς. Αὐτὸ ἀναπτύσσει καὶ ἀνερευνᾶ καὶ ὁ πνευματικὸς ἄνθρωπος τοῦ Βυζαντίου μὲ τὴν φιλοσοφικὴ πορεία τοῦ στοχασμοῦ του”.[176]
[173] Νῖτσε, Ἀνθρώπινο
πολὺ ἀνθρώπινο, τ. Α’, ἑν. 14, μτφρ. Ζ. Σαρίκας, Θεσ/νίκη ἄ.ἔ., σ. 41 (ἡ
μεταφορὰ τοῦ Νῖτσε ἀφορᾶ στὴν ἑνότητα ὁποιουδήποτε βιώματος).
[174] Γέητς, “Ταξίδι στὸ Βυζάντιο”, μτφρ. Γ. Σεφέρης, Ἀντιγραφές, ὅ.π., σ. 13. Γιὰ τὴν ἑνότητα βυζαντινῆς εἰκόνας καὶ ἑλληνιστικῆς προσωπογραφίας, βλ. π. Σκλήρη, Ἐν ἐσόπτρῳ..., ὅ.π., σ. 73 κ.ἑ.
[175] Ἰωάννης Δαμασκηνός, Πρὸς τοὺς διαβάλλοντας τὰς ἁγίας εἰκόνας, λόγος α’, ἑν. 8.
[176] Τατάκης, Μελετήματα χριστιανικῆς φιλοσοφίας, Ἀθήνα 19812, σ. 176.
