ΤΟ ΒΙΟ-ΜΗΧΑΝΙΚΟ ΠΡΟΤΑΓΜΑ
(Ἀποσπάσματα τῆς πρώτης μορφῆς)
| Περιεχόμενα |
Ο ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΥ εἶναι πολλά, καὶ μεταξὺ αὐτῶν ἀπὸ τὶς πιὸ ἀντιπροσωπευτικὲς εἰκόνες τοῦ βασανισμοῦ τῆς ρωσικῆς ψυχῆς. Ὁ Ρῶσος μεγαλώνει πιὰ σὲ ἀτμόσφαιρα κυριαρχίας τῆς κατάθλιψης. Εἶναι ἡ κατάθλιψη ποὺ τροφοδοτεῖ τοὺς ἥρωες τοῦ Καραμζίν, κορυφώνεται (ἐν μέρει) στὸν πρίγκηπα Μίσκιν καὶ βυθίζεται στὸ παραλήρημα τῆς προεπαναστατικῆς λογοτεχνίας — ἡ κατάθλιψη ποὺ “βρίσκει παντοῦ αὐτὴ τὴν ἀνώφελη προσπάθεια, τὴν ματαιοπονία, τὸ παντοτεινὸ ψεῦδος πρὸς τὸν ἑαυτό μας, τὴν μισὴ εἰλικρίνεια, τὴν ἀτελῆ συναίσθηση τῶν πραγμάτων”.[571]
Χαρακτηριστικὰ ὁ Μ. Πέτρος εἶχε ζητήσει νὰ ἀνακηρυχθεῖ ἐπίσημα ἡ ἐλπίδα ὡς ὕψιστη χριστιανικὴ ἀξία, πάνω ἀπὸ πίστη καὶ ἀγάπη. Ἡ ἀπόφαση ἀντιμάχεται συνειδητὰ τὴν σχετικὴ διδασκαλία τοῦ Παύλου, σημαίνοντας ἐλπίδα ὄχι μόνο ὑπεράνω ἀλλὰ καὶ ἀνεξάρτητα ἀπὸ πίστη καὶ ἀγάπη, δηλαδὴ ὀλισθαίνοντας στὴν ὠμὴ θέληση γιὰ δύναμη. Μὲ τὴν λατρεία τῆς κυριαρχίας τοῦ ἀνθρώπου σὲ ὅλα, ἡ ὁποία, ὅπως λένε οἱ Πατέρες, μετατρέπεται σὲ κυριαρχία τῶν ἴδιων τῶν ὅλων ἐπὶ τοῦ ἀνθρώπου,[572] φανερώνεται ἡ ἄλλη πλευρὰ τῆς κατάθλιψης, ποὺ δὲν συμμερίζεται οὔτε τὴν αὐταπάρνηση τοῦ Μίσκιν οὔτε τὴν ἀμηχανία του, ἀλλὰ βρίσκεται πέρα καὶ ἀπὸ τὴν ἐπιδημία αὐτοκτονιῶν, γιὰ τὴν ὁποία ὁ Ντοστογιέφσκυ ἔλεγε ὅτι “νοιώθουμε πὼς ὑπάρχει κάτι χαλασμένο, πὼς ἕνα μεγάλο μέρος ἐκείνου ποὺ ἀποτελεῖ τὸν τρόπο ζωῆς στὴ Ρωσία, δὲν ἔχει μελετηθεῖ ἀκόμα καὶ δὲν βρῆκε τὸν ἱστορικό του ...
“Δὲν μπορεῖ νὰ ἀμφισβητήσει κανεὶς πὼς ἡ ζωή μας βρίσκεται σὲ ἀποσύνθεση καὶ πώς, κατὰ συνέπεια, ἀποσυντίθεται καὶ ἡ οἰκογένεια στὸν τόπο μας ... Ποιός θὰ μπορέσει, ἔστω καὶ ἐλάχιστα, νὰ προσδιορίσει καὶ νὰ ἐκφράσει τοὺς νόμους αὐτῆς τῆς ἀποσύνθεσης καὶ τῆς καινούργιας δημιουργίας; Ἢ μήπως εἶναι πολὺ νωρὶς ἀκόμα; Ἀλλὰ μήπως μᾶς εἶναι καὶ τόσο γνωστὸ ἀκόμα καὶ τὸ παρελθόν μας;”[573]
[571] Τουργκένιεφ, Ἀνοιξιάτικες
μπόρες, μτφρ. Γ. Καραβασίλης, Ἀθήνα 1980, σ. 12.
[572] Χρυσόστομος, Εἰς τὴν Γένεσιν, PG 53.272· πρβλ. Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ, Πρὸς Γεώργιον, PG 91.64· πρβλ. τὸν Συμεών, Ἠθικὸς 2, ΕΣΝΘ, τ. 2, σ. 131.
[573] Ντοστογιέφσκυ, Τὸ ἡμερολόγιο ἑνὸς συγγραφέα, ὅ.π., σελ. 255-6.
