MACHINA

Ο 13ος ΔΥΤΙΚΟΣ αἰῶνας βρίσκεται στὸ ἀποκορύφωμα μιᾶς ἐποχῆς ποὺ εἶδε τὴν γέννηση ἢ ἀναγέννηση τῆς πόλης, τὴν ἀνακάλυψη τοῦ Ἀριστοτέλη καὶ τῆς ἑλληνοαραβικῆς ἐπιστήμης, τὴν ἀνάπτυξη πολιτικῶν ἐλευθεριῶν, καὶ ἀκόμη τῶν ἐθνισμῶν καὶ τοῦ ἐμπορίου, τὴν δημιουργία συντεχνιῶν καὶ τὴν ἵδρυση πανεπιστημίων, τὴν διαφθορὰ τοῦ κλήρου ἐντεινόμενη, ἀλλὰ καὶ τὴν ἄνθιση νηπτικῶν τάσεων, καὶ μαζὶ ἀντικληρικαλισμό, κοινωνικὲς συγκρούσεις, ἀτομιστικὴ θρησκευτικότητα ...[1]

Ἡ ἐποχὴ αὐτή, γνωστὴ σὲ μᾶς κυρίως ἀπὸ τὸ 1204 καὶ τὴν λατινικὴ κακοποίηση τοῦ Βυζαντίου, ἔφερε τὴν Δύση σὲ τυχοδιωκτικὴ ἔξαρση. Ὁ Νοβάλις ἐξηγεῖ ὅτι “λησμονῶντας οἱ κληρικοὶ τὸ πραγματικὸ λειτούργημά τους ... κυριεύτηκαν ἀπὸ ταπεινὰ ἔνστικτα, καὶ ἡ εὐτέλεια καὶ ποταπότητα τοῦ φρονήματός τους γινόταν —λόγω τοῦ ἱερατικοῦ σχήματος καὶ τῆς ἀποστολῆς τους—, ἀκόμη πιὸ ἀποκρουστική”.[4] Ὅμως, γιὰ νὰ συμβοῦν τέτοια ὀλισθήματα δὲν ἀρκεῖ ἁπλὴ ποταπότητα, χρειάζεται κάτι πιὸ θετικό.

“Καθὼς ἦταν ἀπασχολημένη ἡ Ἐκκλησία τῆς Ρώμης μὲ τὴν ἀπόκτηση κοσμικῆς ἐξουσίας [τὴν διὰ νόμου καὶ ἐπιβολῆς ἑδραίωση τῆς πίστης], δὲν εἶχε τὴν δύναμη νὰ διδάξει στοὺς λαοὺς τὴν ἀμοιβαία εἰρηνικὴ ἀποδοχὴ [νὰ τοὺς μυήσει στὸν Λόγο τῆς εἰρήνης]. Ἔτσι, κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ πρώιμου Μεσαίωνα ἤδη, τὰ κείμενα τῆς ἐποχῆς μιλοῦν γιὰ ἄσβεστο μίσος μεταξὺ τῶν Ἰταλῶν καὶ τῶν Γερμανῶν, καὶ κυρίως μεταξὺ Φράγκων καὶ Γερμανῶν — μίσος τὸ ὁποῖο κόστισε πολλὲς συγκρούσεις μέσα στοὺς αἰῶνες, πρὶν καταλήξει στοὺς δύο Παγκόσμιους Πολέμους. Τὸ ἀρχικὸ Σχίσμα μεταξὺ Ὀρθοδοξίας καὶ Ρώμης, ἀκολούθησαν καὶ ἄλλα, μὲ κυρίαρχο τὸ ρῆγμα ἀνάμεσα στὸν καθολικὸ νότο καὶ τὸν προτεσταντικὸ βορρᾶ. Οἱ θρησκευτικοὶ πόλεμοι ποὺ ἀκολούθησαν, προκάλεσαν νέες πληγὲς στὸ σῶμα τῆς Εὐρώπης, ποὺ ὁδήγησαν στὸν κατακερματισμό της”.[5]

[1] Τὶς γενικὲς ἱστορικὲς συνθῆκες τῆς ἐποχῆς συνοψίζει καλὰ ὁ Χέερ στὸ 10ο κεφάλαιο τῆς Intellectual History of Europe, τ. Ι, μτφρ. J. Steinberg, Cleveland 1966. Πρβλ. τὴν εἰσαγωγὴ τοῦ ἰδίου εἰς Eckhart: Predigten und Schriften, Frankfurt/M, 1956· πρβλ. R. K. C. Forman, Meister Eckhart: Mystic as theologian, Rockport M.A, 1991, σ. 28 κ.ἑ., Β. Στεφανίδου, Ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία, Ἀθήνα 1990⁵, σ. 521 κ.ἑ.

[4] Νοβάλις, Χριστιανισμὸς ἢ ἄλλως Εὐρώπη, μτφρ. Ν. Σκουτερόπουλος, Ἀθήνα 2004, σ. 45.

[5] Χριστόδουλος Ἀθηνῶν, Ἡ ψυχὴ τῆς Εὐρώπης, Ἀθήνα 2004, σελ. 35-36, μὲ παραπομπὲς εἰς J. Huizinga, “Patriotism and Nationalism in European History”, Men and Ideas, καὶ H. Schilling, “Die Reformation und die Einheit Europas..”, Standfester Glaube, H. Faulenbach (Hg).

MACHINA : Περιεχόμενα \ Ἑπόμενη Ἑνότητα