ΤΟ ΒΙΟ-ΜΗΧΑΝΙΚΟ ΠΡΟΤΑΓΜΑ
(Ἀποσπάσματα τῆς πρώτης μορφῆς)
| Περιεχόμενα |
Τὸ θεωρητικὸ πλαίσιο τῆς μοντέρνας ψυχολογίας καθρεφτίζει τὴν νεο‑σοφιστική, ὅπου ὁ ἄνθρωπος ἐξηγεῖται ἀπὸ τὸν ἑαυτό του, (δὲν μπορεῖ παρὰ νὰ) εἶναι ὁ ἴδιος τὸ μέτρο πάντων — γνώση, κατασκευὴ καὶ αὐθαιρεσία οὐσιαστικὰ ταυτίζονται. Σκεπτόμενοι τοὺς πρώτους σοφιστές, εἶναι σὰν νὰ βλέπουμε τὴν οὐσία τῆς δυτικῆς τους ἀναγέννησης μαζὶ καὶ ὑπερβολῆς, στὴν ἀπουσία ἀπὸ τὴν Δύση τοῦ κόσμου μέσα στὸν ὁποῖο ἐμφανίστηκε καὶ ἀμέσως ἀπορρίφθηκε ἡ ἀρχαία σοφιστική:
“Σοφιστικὴ ὀνομάζεται ἡ εἰσβολὴ ἑνὸς ὄχι μεγάλου στρατεύματος [δῆθεν] πεφωτισμένων καὶ πεπαιδευμένων κεφαλῶν, ξεριζωμένων ψυχῶν, ἐξ ἐπαγγέλματος σοφολογιώτατων, στὴ νεώτερη γενιὰ τῶν ἀνώτερων ἀστικῶν στρωμάτων. Προχωροῦν συντεταγμένοι σὲ εὐρὺ μέτωπο μὲ μικρὸ βάθος, μὲ μιὰ πτέρυγα ἐλαφρὰ ὡπλισμένη καὶ μιὰ μὲ βαρὺ ὁπλισμό. Μὲ τὴν μιὰ στοχεύουν στὴ συνδιάλεξη, ὑποτάσσονται στὶς ἀνάγκες τῆς γνώσης καὶ τῆς εὐφυΐας καὶ χτυποῦν τοὺς ἀντιπάλους τους ἀπὸ τὸ χαράκωμα μιᾶς θεωρητικῆς στάσης ἔναντι τῶν πραγμάτων, ἐμμένοντας στὸν ἀγῶνα καὶ τὸ παιχνίδι μὲ τὶς λέξεις καὶ τὶς σκέψεις. Μὲ τὴν ἄλλη πτέρυγα στρέφονται στὴν πράξη, παρασύρουν κάθε ἀνθρώπινο ἐφεύρημα ἀναφορικὰ μὲ τὴν βιοτικὴ προπαρασκευὴ καὶ ἀγωγὴ καὶ ἐφορμοῦν μὲ τὸ σύνθημα γιὰ τὴν δύναμη τοῦ ἐταστικοῦ καὶ παιδευτικοῦ πνεύματος κάμπτοντας ὅλες τὶς ἀντιστάσεις ... Ὅλοι οἱ σοφιστὲς πιστεύουν ὁμόφωνα στὴν τεράστια δύναμη τῆς τέχνης, ὅσο ποικίλες κι ἂν εἶναι στὰ ἐπὶ μέρους οἱ τεχνικές τους δραστηριότητες. Ἡ τέχνη κατὰ τὴν σοφιστική της ἔννοια δὲν εἶναι οὔτε ἐπιστήμη οὔτε φιλοσοφία οὔτε τέχνη αἴφνης στὸ πνεῦμα τῶν artes liberales, ἀλλὰ ἕνα σύστημα τεχνασμάτων τῆς νοήσεως ποὺ ἐπιθυμεῖ νὰ ὁλοκληρώσει, νὰ δημιουργήσει ἢ νὰ ξεπεράσει ὅ,τι ἦταν ἕως τώρα ὁ θαυμαστὸς καρπὸς μιᾶς ὀργανικῆς ἀνάπτυξης. Ἡ τέχνη μ’ αὐτήν τὴν ἔννοια γίνεται ἡ οὐσία ὅλων τῶν ἀνθρώπινων σχέσεων. Αὐτὸ ποὺ στὸν Εὐριπίδη συνιστᾶ δεξιοτεχνία, εἶναι τῆς αὐτῆς προέλευσης. Τὸ συνειδητό, αὐτοσκηνοθετούμενο τέχνασμα στὴν τέχνη εἶναι μιὰ ἔνδειξη αὐτῆς τῆς ἴδιας τῆς ἀναστροφῆς στὴν σχέση μεταξὺ κανονιστικῶν καὶ δημιουργικῶν δυνάμεων, ὅπως τὸ τέχνασμα γιὰ τὴν παραγωγὴ τοῦ εὐκταίου ἀνθρώπου”.[115]
[115] Ράινχαρντ, Ψυχῆς λόγος,
μτφρ. Θ. Λουπασάκης, Ἀθήνα 1992, σελ. 13-14.
